چگونه استارت‌آپ‌ها به توسعه کشاورزی کمک می‌کند؟
.jpg "چگونه استارت‌آپ‌ها به توسعه کشاورزی کمک می‌کند؟")
چگونه استارت‌آپ‌ها به توسعه کشاورزی کمک می‌کند؟
فاطمه پاسبان - عضو هیات علمی موسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی و اقتصاد کشاورزی
در همه فعالیت‌های اقتصادی حضور استارت‌آپ‌ها دیده می‌شود و بخش کشاورزی نیز برای مدیریت مسائل و چالش‌های کنونی و آینده خود در جهت توسعه پایدار از استارت‌آپ‌ها سود می‌برد در خصوص موضوعات مختلف همچون حفظ و صیانت از منابع طبیعی، کاهش ضایعات، فروش محصولات و غیره. از طررفی چالش‌های بخش کشاورزی و غذا زیاد است: انتظار می‌رود جمعیت جهان تا سال ۲۰۵۰ به ۹ میلیارد نفر افزایش یابد، این بدان معناست که طبق پیش‌بینی سازمان غذا و کشاورزی سازمان ملل متحد، برای جلوگیری از قحطی عظیم، بایستی تولید جهانی غذا ۷۰ درصد افزایش یابد. به‌طور همزمان، صنعت کشاورزی با افزایش هزینه‌های تولید، کمبود نیروی کار، ناکارآمدی مدیریت زمین و آب، ضایعات و هدر رفت مواد غذایی در بخش تولید و مصرف روبرو است. براساس گزارش «وضعیت ناامنی غذا در جهان سال ۲۰۱۹»، بیش از ۸۲۰ میلیون نفر در گروه «ناامنی غذایی» طبقه‌بندی‌شده‌اند و دست‌کم ۱۵۵ میلیون نفر در سال ۲۰۲۰ به دلیل درگیری و جنگ، حوادث شدید جوی و شوک‌های اقتصادی مرتبط با کووید-۱۹ با بحران ناامنی غذایی روبرو شدند. چالش پیش روی جهان تهیه غذا و دسترسی به آن برای جمعیت در حال رشد و جمعیت درگیر با ناامنی غذایی است. از طرف دیگر تولید بخش کشاورزی چاقوی دو لبه است از طرفی فعالیت‌های بخش کشاورزی همانند توسعه جنگل باعث کاهش گازهای گلخانه‌ای می‌شود و از طرف دیگر برخی فعالیت‌های بخش به انتشار گازهای گلخانه‌ای کمک می‌کند. به‌عنوان نمونه طبق گزارش فائو، بخش دام مسئول ۱۸ درصد از انتشار گازهای گلخانه‌ای بخش کشاورزی است.
آینده هر چه باشد، ما نیاز به غذا خواهیم داشت. امنیت غذایی یک مشکل بزرگ است زیرا تغییرات آب و هوایی و مخاطراتی همانند کووید-۱۹ باعث می‌شود که اعتماد به تولید مطمئن دشوارتر باشد. آینده پایدار برای غذا آن‌قدر مهم است که موسسه نوآوری و فناوری غذای اروپا که پیشگام در ابتکار نوآوری غذایی در اروپا است و تلاش می‌کند سیستم غذایی را پایدارتر، سالم‌تر و قابل‌اعتمادتر کند، (EIT) به‌تازگی بیش از ۵ میلیون یورو برای کمک به مشاغلی که روش سیستم‌های غذایی کنونی را دگرگون می‌کنند در نظر گرفته است؛ اما این تحول در سیستم‌های غذایی به چه معناست؟ استارت‌آپ‌ها در سراسر اروپا در حال تغییر اندیشه مردم در مورد آنچه می‌خوریم و یافتن راه‌حل‌های جدید برای مشکلات زیست‌محیطی مرتبط با تغذیه کره زمین هستند. به‌عنوان‌مثال Noquo یکی از استارت‌آپ‌هایی است که در سوئد مستقر است و به دنبال تولید پنیری از حبوبات (از میوه یا دانه گیاه) هستند و آن‌ها معتقدند که فن‌آوری ساخت پنیر قدیمی بر پایه شیر حیوانات دیگر در شرایط کنونی وضعیتی نیست که بتوانیم از آن پشتیبانی کنیم. یا Karma اپلیکیشنی است که به خرده‌فروشان مواد غذایی اجازه می‌دهد غذای مانده خود را به نصف قیمت به مصرف‌کنندگان بفروشند. این اپلیکیشن ابتدا در سوئد آغاز به کار کرد و با رستوران‌ها و سوپرمارکت‌های این کشور کار را پیش برد اما اکنون فعالیت‌های خود را با انگلیس و فرانسه گسترش داده است. هدف جلوگیری از هدر رفتن مواد غذایی است که به آشغال تبدیل نشوند. از زمان تأسیس، کارما بیش از ۸۰۰ تن زباله مواد غذایی را به کود تبدیل کرده که مورد تحسین باراک اوباما قرار گرفت.
استارت‌آپ‌های فناوری کشاورزی و غذایی (Agrifood Tech ) در سراسر جهان درحال‌توسعه راه‌حل‌های نوآورانه برای مقابله با چالش‌های بخش کشاورزی و غذا هستند. آمار و اطلاعات نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری در استارت‌آپ‌های محصولات غذایی از سال ۲۰۱۳ تاکنون ۳۷۰ درصد رشد کرده است. سال ۲۰۲۰ به دلیل همه‌گیری کووید-۱۹ بر سرمایه‌گذاری در نوآوری‌های محصولات غذایی تأثیر گذاشته است. در سال ۲۰۱۹، استارت‌آپ‌های مواد غذایی زراعی ۴,۷ میلیارد دلار آمریکا سرمایه‌گذاری داشتند که رشد ۶،۸ درصدی نسبت به سال گذشته را نشان می‌دهد. برای توسعه استارت‌آپ‌ها در وهله اول نیاز به یک ایده است که آن ایده طراحی‌شده و برای دستیابی به هدف مشخص (حل مسئله و چالش یا پاسخ به یک نیاز) خلاقیت و نوآوری به خرج داد و سپس ایده را اجرایی نمود. برای طراحی ایده نیازمند شناخت واقعی وضعیت موجود و آینده بخش کشاورزی و غذایی و شناسایی مشکلات و چالش‌های اصلی و نیازهای واقعی بخش کشاورزی و غذایی است. به عبارتی شناسایی ایده و فرصت‌ها لازمه توسعه استارت‌آپ ها است. در حال حاضر در کشور ما استارت‌آپ ها بیشتر حول‌وحوش فروش محصولات و بازاریابی است و به چالش‌های اصلی بخش کشاورزی و امنیت غذایی توجه کمتری می‌شود موضوعاتی در خصوص آفات، مدیریت دانش، مدیریت مزرعه، بهره روی، حفاظت از منابع (آب‌وخاک) و محیط‌زیست، تنوع زیستی، گردشگری کشاورزی و روستایی و ... ازاین‌رو به نظر می‌رسد واکاوی هدفمند و واقعی نیازهای بخش کشاورزی و مشکلات و چالش‌ها به همراه چگونگی تبدیل این چالش‌ها و نیازها به ایده و فرصت از ضروریات توسعه استارت‌آپ ها در کشور ماست. شناسایی ایده و فرصت به همراه خلاقیت و نوآوری می‌تواند به توسعه استارت‌آپ‌های کارآمد و پایدار منجر شود. به عبارتی نمی‌توان انتظار داشت خلاقیت و نوآوری در توسعه استارت‌آپ‌ها دیده نشود. نکته مهم دیگر بررسی امکان‌سنجی توسعه استارت‌آپ‌هاست که آیا قابلیت اجرایی شدن دارند و چه الزاماتی موردنیاز است و ظرفیت توسعه استارت‌ها چقدر است؟ اینکه تعداد بشماری استارت‌آپ بر موضوع بازار فروش تکیه کرده به‌طور یقین موضوع پایداری استارت‌آپ هار آ با مشکل مواجه می‌سازد.
در امکان‌سنجی برای الزامات توسعه استارت‌آپ ها به حمایت هوشمندانه دولت و حاکمیت نیاز است یعنی همان حکمرانی خوب. دولت‌ها بر اساس مأموریت‌ها و وظایف ذاتی خود انواع مسئولیت‌های مختلف را در توسعه کسب‌وکار در جامعه بر عهده‌دارند ارتقا و بهبود شاخص‌های فضای کسب‌وکار، قوانین و مقررات کارآمد، بسته‌های حمایتی مناسب ازجمله وظایف حاکمیت است. تأمین سرمایه، پشتیبانی فنی، ارائه امکانات عمومی نظیر فضای کاری و زیرساخت‌های فنی و همچنین حمایت‌های حقوقی و قانونی از مهم‌ترین خدماتی است که به استارت‌آپ ها ارائه می‌شود. همراه با سرمایه‌گذاری در توسعه زیرساخت‌های روستایی، برای آموزش کشاورزی در آموزش‌وپرورش باید بودجه بیشتری در نظر گرفته شود تا توانایی استفاده از فناوری پیشرفته کشاورزی و مشارکت جوانان و کشاورزان کارآفرین و نوآورانه تقویت شود. توجه به توسعه منابع انسانی و ظرفیت‌سازی، به‌ویژه در سازمان‌های محلی، برای سازمان‌دهی بهتر ارائه خدمات و سایر پشتیبانی‌های ترویجی برای توسعه استارت‌آپ‌ها ضرورت دارد. در این میان مشوق‌های مالیاتی و اعتباری برای توسعه استارت‌آپ‌هایی که در مناطق روستایی و به‌خصوص آن‌هایی که بانوان روستایی را به کار مشغول می‌کنند، می‌تواند ضمن پرداختن به چالش‌ها و نیازهای روستا و تبدیل آن به یک ایده زمینه ایجاد اشتغال و درآمد را برای روستائیان فراهم سازد. به‌موازات آن، طرح‌های کشاورزان جوان بایستی برای تشویق جوانان به ورود به بخش و شروع کار خود توسعه یابد. به‌طور یقین توسعه استارت‌آپ‌ها برحسب نیاز بخش کشاورزی و روستایی حال و آینده، نیازمند راهبرد و تعیین سیاست‌ها و خط‌مشی‌های مناسب است سیاست‌هایی که بر توسعه و تقویت فناوری، نوآوری دیجیتال، تقویت اکوسیستم توانمندی بناشده باشد.
