الزامات جذب سرمایهگذاران خارجی در بخش گردشگری
الزامات جذب سرمایهگذاران خارجی در بخش گردشگری
مژگان ثابت تیموری- عضو هیات علمی پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی مشهد
برای جذب و ترغیب سرمایهگذار خارجی ابتدا بایستی جلب اعتماد کرد، بهگونهای که ضرورت دارد که بازگشت سرمایه او در دوره زمانی مشخص تضمین شود و ریسک سرمایهگذاری در این بخش برای تمامی سرمایهگذاران کاهش یابد؛ چرا که به اندازه کافی تحریمها و تبلیغات منفی، خود مانع جذب سرمایهگذار خارجی است. البته تعهداتی نیز باید برای آنان ایجاد شود؛ به طور مثال، سرمایهگذاری خارجی ضرورت دارد تا منجر به اشتغالزایی نیروهای بومی شود.
همچنین پیشنهاد میشود مساعدتهایی در خصوص بخشودگی یا کاهش اخذ مالیات و عوارض حوزه سرمایهگذار خارجی نیز اعمال شود تا منجر به اجرای پروژههای مورد نیاز شود و پس از آن نیز با ملاحظه بیشتری به این امر و البته بر اساس قوانین کشور پرداخته شود. نکته قابل توجه دیگر آن است که یکی از دلایل عقبنشینی سرمایهگذار خارجی، قیمت بالای زمین در ایران و به ویژه در کلانشهری مانند مشهد است بهطوری که گاهی بهای زمین مورد نظر برای سرمایهگذاری، از حجم کل سرمایهگذاری در پروژه بالاتر است مانند اراضی اطراف حرم مطهر رضوی، که این امر عملا بازگشت سرمایه در موعد مقرر را امکان ناپذیر کرده است. لذا بایستی اراضی ملی و یا اراضی دولتی غیرقابل فروش به سرمایهگذار خارجی واگذار شود تا آنان سرمایهگذاری لازم را انجام دهند اما تملک با ایران باشد؛ این نوع سرمایهگذاری به معنای مشارکت دوجانبه است که منافع هر دو طرف را دربردارد.
برای جذب سرمایهگذار خارجی بایستی به این بخش توجه ویژهای شود، لیکن ضرورت دارد آمادگی برای معرفی پیشنهادهای مناسب و جذاب برای علاقمندان خارجی به سرمایهگذاری در این بخش تدوین، تدقیق و آماده ارائه در اختیار متولیان باشد. در پایان باید گفت اگر بحث رفع موانع سرمایهگذاری توسط دولت در دستور کار قرارگیرد و دولت تضامین لازم را به سرمایهگذار خارجی ارائه کند؛ البته با رعایت مصلحت ملی و حفظ مالکیت اراضی ملی؛ میتوان به جذب سرمایهگذار خارجی بیشتر امیدوار بود.
کشورهایی مانند عراق و افغانستان به دلیل مسائل سیاسی و ملاحظات خاص، تمایل چندانی به سرمایهگذاری کلان در حوزه گردشگری ندارند و اتباع این کشورها بیشتر به سرمایهگذاری در صنایع تولیدی ورود پیدا کردهاند؛ اما تمایل کشورهای قطر، عمان، آلمان، فرانسه، ترکیه، امارات، کویت به سرمایهگذاری در بخش خدمات گردشگری بیشتر بوده است. در حال حاضر نیز به دنبال انعقاد قرارداد 25 ساله ایران و چین، متقاضیانی از این کشور در قالب شرکتهای سرمایهگذاری، پیشنهاداتی برای ورود به بخش گردشگری ارائه کردهاند که البته ترجیح ما آن است که با دقت نظر و ملاحظات خاص از سرمایهگذاران خارجی استقبال شود و حوزههای بکر سرمایهگذاری به آنان معرفی شود.
در حال حاضر پیشنهادات چینیها در حال بررسی است تا علاوه بر آن چه خود به آن اظهار تمایل کردهاند، بستههای پیشنهادی به ایشان ارائه شود تا از یکسو فرصت درآمدزایی و بازگشت سرمایه منطقی برای آنان فراهم شود و از سوی دیگر خلاهای موجود در بخش گردشگری پر شود، نه آن که سرمایهگذاران به بخشهای اشباع شده گردشگری ورود پیدا کنند که جز ورشکستگی برای ایشان یا بروز رقابتهای منفی برای سرمایهگذاران داخلی، نتیجهای به دنبال نداشته باشد. در واقع حوزههای سرگرمی- تفرجگاهی و توسعه زیرساختهای گردشگری به ویژه بخش حملونقل از زمینههای مناسب و بکر جهت جذب سرمایهگذاران خارجی محسوب میشوند.
سال 1398 اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی از کتابچه فرصتهای سرمایهگذاری گردشگری استان که با همکاری و مشاوره شرکتهای مشاور ذیل کمیسیون سرمایهگذاری اتاق بازرگانی رونمایی کرد که در آن پروژههای سرمایهگذاری این بخش در شهرستانهای مختلف استان معرفی شدهاند.
این اولین گام در این حوزه است و گامی مثبت در این خصوص؛ لیکن به صورت تخصصی و به منظور ارائه به جامعه سرمایهگذار خارجی و خاص تدوین نشده است. انتظار این بود که پس از این شرایط، علاقمندان به سرمایهگذاری برای کسب مشاوره، به پارلمان بخش خصوصی و نیز متولی این صنعت مراجعه کنند و بر اساس توصیهها، اقدام به سرمایهگذاری کنند که این امر تاکنون محقق نشده است و متقاضیان اغلب بر اساس سلیقه شخصی یا گاهی اطلاعات غیرمعتبر در این حوزه وارد میشوند. این امر ممکن است به دلیل کماطلاعی یا بیاطلاعی مسوولان ارجاعدهنده سرمایهگذاران به متولیان گردشگری از این فرصتهای پیشنهادی باشد.
اگر بستههای مشخص سرمایهگذاری با طرح توجیهی دقیق و تضمینی با محاسبه دقیق دوره بازگشت سرمایه در حوزه گردشگری برای نقاط مختلف از پیش امکانسنجی شده برای استان تدوین شود، گام بسیار مهمی جهت معرفی فرصتهای سرمایهگذاری به سرمایهگذاران خارجی برداشته خواهد شد که متاسفانه تاکنون چنین مهمی محقق نشده است.
در حال حاضر تنها کتابچه فرصتهای سرمایهگذاری در بخش گردشگری تهیه شده که به صورت عام در اختیار عموم قرارداده نشده است.