ضرورت تدوین طرح جامع کشمش با هدف شناسایی و توسعه ظرفیت‌های صادراتی این محصول
در نشست تخصصی کشمش(تولید فراوری بسته بندی و تجارت) در اتاق مشهد تاکید شد:
ضرورت تدوین طرح جامع کشمش با هدف شناسایی و توسعه ظرفیت‌های صادراتی این محصول
به گزارش اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی؛ شهرام عیدی زاده سرپرست دفتر کشاورزی اتاق، در نخستین نشست تخصصی «کشمش؛ تولید و فرآوری، بسته بندی و صادرات» که در چارچوب همکاری دفتر کشاورزی با کمیسیون کشاورزی و آب اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی برگزار شد، اظهار کرد، یکی از اهداف دفتر کشاورزی و کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی، برگزاری نشست های تخصصی با هدف توسعه صادرات محصولات دارای پتانسیل صادراتی است. لذا پس از برگزاری نشست های تخصصی گیاهان دارویی و زعفران، محصولات ارگانیک، این نشست به محصول کشمش اختصاص یافته است.
*برای کشمش استان خراسان رضوی باید برندسازی صورت بگیرد
در ادامه، الهام آذرپژوه، عضو هیات علمی بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی خراسان رضویبه ارائه گزارشی از محصول کشمش پرداخت و عنوان کرد: برای محصول کشمش خراسان رضوی باید برندسازی صورت بگیرد، تنها در این صورت این است که این محصول به نام دیگر شهرستان های صادر نمی شود. وی ادامه داد: ضروری است که محصول کشمش در استان ما به عنوان کشمش کاشمر، خلیل آباد، درگز و قوچان شناخته و برند شود.
عضو هیات علمی بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی خراسان رضوی عنوان کرد: کشمش استان از کیفیت بالایی برخوردار است. در حال حاضر محصول کشمش استان عمدتا به کشور عراق صادر می شود، با این حال نباید از این مهم غافل شویم که این محصول پیش‌تر به کشورهایی همچون هلند، انگلستان، اوکراین و روسیه نیز صادر می شده است.
آذرپژوه با بیان اینکه در سال جاری متاسفانه صادرات اروپایی نداشته ایم، افزود: مسلما برندسازی به وضعیت اقتصادی کشاورزان کمک می کند و باعث می شود تا این محصول در بازارهای جهانی شناخته شود.
وی یادآور شد: تا زمانی که کشمش به صورت سنتی تولید و عرضه شود، این محصول فاقد استاندارد لازم برای عرضه در بازارهای داخلی و خارجی است.
*نگاهی به خواص و ظرفیت های محصول کشمش
عضو هیات علمی بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی خراسان رضوی در خصوص فواید کشمش نیز در این کارگاه، عنوان کرد: فیبر موجود در کشمش از سرطان کولون و از رشد غیر معمول سلول‌ها جلوگیری می‌کند. همچنین این محصول موجب کنترل قند خون در بدن، درمان بی نظمی معده و یبوست، دوری سستی و رخوت از بدن و خوشبو شدن دهان و... می شود که این ویژگی ها باید به خوبی برای جامعه مصرف کننده تبیین شوند.
آذرپژوه یادآور شد: از نظر تجاری در دنیا ارقام انگور را به چهار گروه اصلی و یک گروه فرعی تقسیم کرده اند، نخست ارقام رومیزی برای مصرف تازه خوری است، گروه دوم اشکال کشمشی می باشد که برای تولید کشمش از آن استفاده می شود، نوع دیگر آن، ارقام انگور برای تهیه آب و کنستانتره و صنایع تخمیری و همچنین تهیه الکل است. در گروه چهارم نیز ارقام مناسب انگور برای تهیه کنسرو کمپوت لحاظ می شود و بخشی از این محصول نیز مخصوص صنایع تخمیری مانند تهیه سرکه است.
وی ادامه داد: به طور کلی در ایران، وجود حدود هزار رقم انگور گزارش شده اما به دلیل بررسی نکردن کامل انگورهای ایرانی ممکن است ارقام مشابهی با اسامی مختلف در نقاط موخیز ایران وجود داشته باشد و اکثر آن ها نیز عمدتا قابل خوردن یا تبدیل صنعتی می باشند.
عضو هیات علمی بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی خراسان رضوی افزود: میزان تولید انگور در کشور سال 1396 ، 3.5 میلیون تن و تولید کشمش حدود 170 هزار تن بوده که از این میان 113 هزار تن صادر شده است. این در حالی است که میزان تولید انگور در سال 1397 ، 4.2 میلیون تن و تولید کشمش حدود 230 هزار تن بوده و صادرات آن نیز به 180هزارتن رسیده است.
آذرپژوه با اشاره به اینکه سطح زیر کشت باغات انگور در استان 21 هزار هکتار است، خاطرنشان کرد: میزان انگور تولید شده در سال جاری در سطح خراسان رضوی 380 هزارتن و میزان تولید کشمش نیز 55 هزارتن بوده که از این میان هزار و 200 تن کشمش در سال جاری به ارزش دو میلیون دلار صادر شده است.
وی یادآور شد: با توجه به اینکه عمده کارگاه های تولید کشمش صادراتی در ملایر فعالیت دارند، بخش عمده ای از کشمش تولیدی خراسان رضوی از طریق مناطق خارج از این استان به کشورهای مقصد صادر می شود.
* ایران پس از آمریکا و ترکیه سومین کشور صادرکننده کشمش به بازارهای جهانی است
عضو هیات علمی بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی خراسان رضوی با اشاره به اینکه ایران پس از آمریکا و ترکیه سومین کشور صادرکننده کشمش به بازارهای جهانی است، افزود: استان خراسان رضوی رتبه سوم کشوری در تولید انواع واریته‌های انگور و رتبه پنجم صادرات کشمش کشور را به خود اختصاص داده است.
آذرپژوه مراکز تولید انگور را شهرستان‌های خلیل آباد،کاشمر،قوچان و درگز اعلام کرد و افزود: بیش از 75 درصد انگور تولیدی استان خراسان در فرآیند سنتی و نیمه صنعتی به انواع کشمش آجیلی و پلویی (در شهرستان قوچان) تبدیل می‌شود و تمامی نیاز شمال شرق کشور از تاکستان‌های خراسان رضوی تأمین می‌شود.
وی افزود: رایج ترین الزامات مورد نیاز برای صادرات خشکبار میزان رطوبت (حداکثر آن برای انواع محصولات تعریف شده است)، اندازه (برای انواع میوه های خشک و آجیل ها متفاوت است)، میزان و نوع مواد نگهدارنده و رتبه کیفیت می باشد.
آذرپژوه خاطرنشان کرد: سازمان جهاد کشاورزی همواره در حمایت و کمک به کشاورزان پیشرو بوده است و نقش برجسته ای در آموزش به کشاورزان به منظور ارتقای کیفیت محصول کشاورزی دارد.
عضو هیات علمی بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی خراسان رضوی افزود: استفاده بی رویه از سموم کشاورزی مهم ترین مشکل در صادرات محصول کشمش به شمار می آید، علاوه بر این ناآشنایی تولیدکننده ها با استانداردهای بهداشتی از جمله مسائلی است که کیفیت نهایی محصول را کاهش می دهد. تمام دنیا به دنبال محصولاتی هستند که در آفتاب خشک شوند، هرچند که ما آفتاب خوب و روزهای طولانی داریم، اما از این سرمایه و انرژی رایگان به خوبی استفاده نکرده ایم.
وی حفاظت از شاخصه های مثبت و کیفیت محصول و محافظت در مقابل آلودگی آن را از مهم ترین ویژگی های بسته بندی محصولات میوه خشک دانست و اظهار کرد: به منظور صادرات خشکبار به اروپا می بایست قوانین وضع شده از سوی اتحادیه اروپا برای بسته بندی، شرایط ورود کالا و همچنین قوانین گمرکی کشور وارد کننده و صادرکننده مورد بررسی قرار بگیرد.
آذرپژوه عنوان کرد: کم توجهی به موضوعات مرتبط با تجارت خشکبار به ویژه کشمش، ضعف در انبارداری و حمل و نقل کشمش، نبود مکانیزم منسجم برای رسیدگی به تمامی معضلات گوناگون کشمش، ضعف در انجام تحقیقات کاربردی مرتبط با کشمش در بخش های مختلف کشاورزی، بسته بندی و بهداشت و استاندارد، بالا بودن قیمت تمام شده تولید، کاهش کیفیت و استفاده بی رویه از گوگرد، وجود باقی مانده سموم در محصول نهایی و ... از جمله مشکلات موجود در صادرات کشمش به شمار می آید.
عضو هیات علمی بخش تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی افزود: اختصاص پنج هزار ریال یارانه در ازای صادرات هر کیلوگرم کشمش و تعرفه ترجیحی برای واردات موز در ازای صادرات کشمش از مهم ترین مشوق های صادراتیبرای محصول کشمش هستند.
وی با اشاره به اینکه تولید و عرضه کالاهای کشاورزی باید به صورت زنجیره ای انجام پذیرد، اظهار کرد: تولید و عرضه کالاهای کشاورزی، اشتغال، تولید داخلی در گرو حمایت کارآمد دولت است به همین علت دولت باید از صنعت کشاورزی حمایت لازم را به عمل آورد.
آذرپژوه تصریح کرد: در زنجیره تولید محصولات کشاورزی، نهاده ها با قیمت مناسب تامین و بدون بخش هزینه های واسطه گری در اختیار تولیدکنندگان قرار می گیرند.
عضو هیات علمی بخش تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی یادآور شد: شناسایی سلیقه متقاضیان محصولات، حضور در نمایشگاه های بین المللی و همراهی صادرکنندگان با هیات های تجاری، تجهیز کارخانجات به ماشین آلات مدرن، کنترل باقی مانده سموم در محصول نهایی، تسهیل در اخذ تسهیلات و وام های بانکی و ... از دیگر راهکارهای حل مشکلات صادرات محصولات کشاورزی است.
وی ادامه داد: با توجه به پتانسیل ایران در تولید و صادرات کشمش، برخورداری از درآمدهای ارزی، امکان استفاده از مشوق های صادراتی و وجود بازار بزرگ، فراهم بودن زیرساخت های لازم برای فرآوری انگور و بسته بندی کشمش؛ به عنوان فرصت های سرمایه گذاری مناسب ارزیابی می شوند. البته لازم است با استفاده از روش های نوین و وجود دستگاه های مکانیزه و تحقق استانداردهای کشورهای اروپایی و حاشیه خلیج فارس، اهداف صادراتی طرح را محقق نماییم تا بتوان از مزایای مشوق ها نیز استفاده نمود.
پس ازا ارائه گزارش، رئیس کمیسیون کشاورزی، آب و صنایع تبدیلی اتاق مشهد بر ضرورت تدوین طرح جامع کشمش با هدف شناسایی چالش های تولید و صادرات این محصول و توسعه زیرساخت ها در این حوزه تاکید کرد.
علی شریعتی مقدم کمیسیون کشاورزی و آب اتاق مشهد اعلام آمادگی می کند تا طرح جامع کشمش را با هدف شناسایی حلقه های ارزش این محصول و ترسیم برنامه های توسعه‌ای؛ به مدد دست اندرکاران، صاحبنظران و اساتید دانشگاه ها، مراکز تحقیقاتی و ... تدوین کرده و چالش های پیش روی تولید و صادرات این محصول را شناسایی کند تا تولید این محصول بیش از پیشبه ارزش افزوده منجر شود و صدور آن به بازارهای جهانی نیز توسعه یابد.
وی ادامه داد: در این طرح جامع، بهای تمام شده کشمش پایین خواهد آمد، قدرت رقابت و ارزآوریرشد پیدا می کند. علاوه بر این تولید بهداشتی و کیفی با راندمان بالا، تنوع بخشی به محصول و تکمیل زنجیره ارزش می تواند نکات کلیدی کار باشد که جایگاه کشمش استان را لااقل در برنامه های 4 ساله بهبود ببخشد.
وی با بیان اینکه هیچ تغییر و تحولی در یک صنعت ایجاد نمی شود، مگر آنکه بازیگران اصلی آن، اراده لازم را برای این مهم داشته باشند، تصریح کرد: خراسان رضوی دارای ظرفیت های گردشگری و زیرساخت های صادراتی بسیاری است که بایستی این ظرفیت را با کمک بخش خصوصی بیش از پیش فعال کنیم.
رئیس کمیسیون کشاورزی و آب اتاق مشهد خاطرنشان کرد: بخشی از محصول کشمش خراسان رضوی توسط سایر استان ها صادر می شود، این در حالیست که خطه ما خود دارای قدرت اقتصادی و صادراتی خوبی است.
شریعتی مقدم با اشاره به اینکه کشمش سبز کاشمر محصولی استثنایی در سطح دنیاست، یادآور شد: واحدهای فرآوری و بسته بندی محصول کشمش به حمایت بیشتری نیاز دارند. این انسجام و حمایت باید با کمک مثلث تولیدکننده، صادرکننده و بخش های تصمیم گیرنده و حاکمیتی ایجاد شود.
وی تصریح کرد: صادرکنندگان محصول کشمش همچون صادرکنندگان محصول زعفران و پسته در نمایشگاه های بین المللی شرکت می کنند که برخی از آن ها در سطح ملی و برخی نیز در سطح استانی فعالیت دارند. با این حال آنچه که مسلم است، باید از ظرفیت هایمان در تولید و صادرات محصول استراتژیک کشمش بیشتر استفاده کنیم.
رئیس کمیسیون کشاورزی و آب اتاق مشهد بیان کرد: واحدهای تبدیلی زیادی در محصول کشمش در سطح استان فعال هستند که با مشکلات زیادی همچون مسائل تامین مالی، نیاز ارزی به منظور ارتقای تکنولوژی و تعهدات ارزی در حوزه صادرات مواجه هستند.
شریعتی مقدم خاطرنشان کرد: اگر بخش خصوصی به حوزه صنایع تبدیلی ورود جدی تری داشته باشد، مسلما قدرت رقابت کشوررا نسبت به کشورهای همسایه از جمله ترکیه افزایش خواهد یافت.
وی عنوان کرد: در حال حاضر بازارهای هدف ما در محصول کشمش؛ پاکستان، روسیه و کشورهای اروپایی هستند البته باید توجه داشت که بخشی از محصول کشمش استان خراسان رضوی توسط دیگراستان‌ها از جمله تهران صادر می شود که ردیابی حجم و میزان آن کار دشواری است.
شریعتی مقدم عنوان کرد: در حال حاضر شرکت های خریدار در شهرهای ارومیه، تهران و کرج، محصول کشمش را به صورت مواد اولیه خریداری می کنند و به نام خودشان صادر می کنند.در واقع این شرکت ها قدیمی و جاافتاده هستند و به همین اعتبار، بازار بهتری دارند و امکاناتشان را منسجم‌ترتعریف می کنند، با اینحال ما باید ظرفیت های بازار استان را افزایش دهیم.
*استان خراسان رضوی زنجیره مناسبی برای صادرات کشمش ندارد
در بخش دیگری از این نشست، سید هاشم نقیبی حسینی؛ مدیر امور باغبانی جهاد کشاورزی خراسان رضوی عنوان کرد: باید در تولید محصول کشمش از روش های مدرنی که در سراسر دنیا باب است، استفاده نماییم. استفاده از این روش ها هر چند در دنیا سابقه طولانی دارد اما در کشور ما هنوز به کار گرفته نشده است.
وی تصریح کرد: هر چند که این سخت گیری ها در مورد محصول کشمش از محصول زعفران بسیار کم تر است، با این حال شرکت هایی که خواهان صادرات کشمش خود هستند حتما باید گواهی صادرات دریافت کنند.
نقیبی حسینی خاطرنشان کرد: عدم وجود صنایع تبدیلی متناسب با شرایط روز مشکل دیگر پیش روی صادرات کشمش استان به شمار می آید.علاوه بر این سایر کشورهای دنیا بسته بندی های محصول ما را مورد قبول نمی دانند، این در حالی است که اگر برنامه ریزی درستی انجام شود، می توان کشمش سبز کاشمر را با بسته بندی با کیفیت و با برند خاص خودش صادر کرد.
مدیر امور باغبانی جهاد کشاورزی استان خراسان رضوی افزود: عدم ثبات قیمت مشکل دیگری است که با آن مواجه هستیم، حال اگر تولیدکنندگان داخلی شروط کشورهای خریدار را قبول کنند، قیمت این محصول نیز به ثبات خواهد رسید.
وی با تاکید بر اینکه استان خراسان رضوی زنجیره مناسبی برای صادرات کشمش ندارد، ادامه داد: بیش از 90 درصد کشمش قوچان با کشمش ملایر مخلوط می شود و به نام «ملایر» صادر می شود، لذا برای تکمیل زنجیره ارزش در استان نیاز به تشکل صادراتیویژه ای داریم.
نقیبی حسینی افزود: مالیات بر ارزش افزوده یکی از دیگر مشکلاتی است که به طور غیرمستقیم از باغداران اخذ می شود، حال اگر کشمش جزو محصولات کشاورزی شناخته می شود، نباید به آن مالیات بر ارزش افزوده تعلق بگیرد.
این مقام مسئول تصریح کرد: وجود گوگرد بالا و عدم استفاده از اشعه ایکس برای کاهش بیماری ها و آلودگی ها از دیگر موانع صادرات محصول کشمش استانمان به شمار می آید.
این گزارش حاکیست؛ در پایان این نشست تاکید شد که برگزاری جلسات و هم اندیشی در موضوع ارتقای محصول کشمش و تکمیل زنجیره ارزش آن تداوم یابد و رایزنی های لازم نیز با دستگاه های متولی در این خصوص انجام پذیرد.
