رئیس شورای ملی زعفران: 90 درصد زعفران دنیا را تولید می کنیم اما نقشی در تعیین قیمت آن نداریم

 رئیس شورای ملی زعفران:

90 درصد زعفران دنیا را تولید می کنیم اما نقشی در تعیین قیمت آن نداریم

 

رئیس شورای ملی زعفران گفت: ایران به رغم انحصار و مزیت در تولید و تامین زعفران برای بازارهای بین المللی، اما تعیین کننده قیمت آن در این بازارها نیست و باید بررسی شود که چرا از این ظرفیت بهره گرفته نشده و از این قافله عقب مانده ایم؟

به گزارش روابط عمومی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی استان خراسان رضوی؛ «محسن احتشام» در دومین جلسه هم‌اندیشی «ساماندهی اقتصاد زعفران» که با حضور جمعی از مسئولان استانی، نماینده مجلس و گروهی از فعالان این حوزه برگزار شد، عنوان کرد: جامعه هدف کسب و کار زعفران کشاورزان، صادرکنندگان، مسئولان دولتی و محلی هستند که همه آن‌ها و بعضا حتی مصرف کننده نیز به نوعی از شرایط موجود در این بخش ناراضی هستند. عمده دلیل این نارضایتی نیز فقدان ظرفیت و توان لازم برای ثابت نگه داشتن نرخ پایه صادراتی تعیین شده این محصول است. عملا با روندی که در بحث تغییر نرخ ارز شاهدیم، سودی عاید کشاورز زعفران‌کار ایرانی نمی‌شود و تنها دلالان هستند که از این بازار منتفع می شوند.

وی افزود: در رابطه با کارت‌های بازرگانی اجاره‌ای نیز که از مشکلات اصلی در حوزه صادرات به شمار می آید، بارها تذکر داده شده اما گروهی این تلاش ها برای مهار سوداگری در این بخش را انحصارگرایی جلوه می دهند؛ این همه در حالی است که هدف ما، مدیریت فرآیند صادرات زعفران، سازمان‌دهی، ساماندهی و کنترل در این بخش است.

احتشام مدیریت در فرآیند صادرات را یکی از پیشنهادات مطرح شده خواند و ادامه داد: صادرکننده زعفران باید عضو اتحادیه صادرکنندگان زعفران باشد و از تمامی قوانین و استراتژی‌های تعیین شده توسط تشکل خود در جهت برندسازی، جلوگیری از خام‌فروشی، جایگاه‌یابی، کسب ارزش‌افزوده و اشتغال‌زایی پیروی کند در غیر این صورت صادرکننده محسوب نمی‌شود.

وی اظهار کرد: شورای ملی زعفران به وظیفه خود عمل و طرحی در راستای اجرایی شدن جهش تولید و صادرات آماده کرد، همچنین با توجه به گسترش سطح زیر کشت زعفران، باید بازار آن را نیز توسعه دهیم اما متاسفانه سیاست‌های اجرایی دولت در راستای اهدافی که خود تعیین کرده، نیست. شورای ملی زعفران فقط می‌تواند طرح‌ریزی و برنامه‌ریزی داشته باشد و اختیارات اجرایی لازم را در این رابطه ندارد. همچنین در خصوص صادرات شناسنامه‌دار، برند ملی زعفران را به ثبت رسانده و ما نیز درتلاشیم تا آن را به ثبت جهانی نیز برسانیم.

رئیس شورای ملی زعفران خاطر نشان کرد: محصولات دیگری مانند پسته نیز با تغییر نرخ ارز دچار نوسانات نمی‌شوند و این به دلیل انسجام و مدیریت یکپارچه در آن حوزه است، امروز ما به مدیریت در حوزه صادرات زعفران، استراتژی‌های بازار و بازاریابی آن و سازمانی ناظر بر اجرای صحیح این برنامه‌ریزی‌ها و اقدامات، نیاز داریم تا دست واسطه ها و دلالان از این بازار کوتاه شده و پتانسیل های این محصول برای کشورمان بالفعل شود.  

* نقد روند عرضه زعفران در بورس کالا

 

در ادامه این جلسه، نماینده مردم تربت‌حیدریه، زاوه و مه‌ولات در مجلس شورای اسلامی در سخنانی به تجارب پسته‌کاران برای ساماندهی ظرفیت هایشان اشاره و عنوان کرد: فعالان این بخش صندوقی دارند که به واسطه آن، در زمان کاهش نرخ به کمک کشاورزان خود می‌روند و مانع از زیان دیدن آن‎‌ها می‌شوند،

محسن زنگنه ادامه داد: حال این سوال مطرح است که چرا زعفران‌کاران چنین تدابیری را نیاندیشیده‌اند؟ قدرت تولید کننده، صادرکننده و شورای ملی زعفران به قدری است که بتواند تعیین کننده نرخ زعفران باشد و منتظر اقدامات دولت نماند. این نقش آفرینی باید از سوی فعالان این بخش و در چارچوب یک همگرایی موثر، محقق شود.

وی خاطرنشان کرد: گروهی در بخش تعاون روستایی اصرار به ارائه زعفران در بازار بورس دارند و علی‌رغم مخالفت تحلیل‌گران بازار، این اقدام را انجام می‌دهند و برخلاف توافق صورت گرفته مبنی بر ورود اندک به بازار، بدون برنامه مقادیر جدیدی از این محصول را عرضه می‌کنند و همین امر، نوسانات قیمت این محصول را رقم می زند. با این اوصاف، این سوال مطرح می‌شود که واقعا چه کسانی پشت پرده این اتفاقات هستند و آیا به دنبال حفظ بازار هستند یا سقوط آن؟ چه کسانی زعفران را با قیمت پایین‌تر از قیمت اصلی از کشاورزان خریداری می‌کنند؟

وی دلیل دیگر نابسامانی بازار را مصاحبه‌های افراد مطرح و موثر مبنی بر تولید بالا و گسترش سطح زیر کشت زعفران دانست و بیان کرد: در بین عموم مردم نباید این موارد را مطرح کرد چراکه سبب ناآرامی بازار می‌شود. مسئولان و فعالان این بخش باید نسبت به اظهارات خود آگاه باشند و همه همت و تلاش خود را بر ثبات این بازار، متمرکز سازند.

زنگنه گفت: من تولیدکنندگان و صادرکنندگان را سربازان اقتصادی کشور می‌دانم و هدف مجلس و وکلای مردم نیز خدمت به این قشر و ارتقای سرمایه اجتماعی آن ها است. جامعه امروز ما بیش از هر زمان نیاز به اعتمادسازی دارد. چه اعتماد مردم به فعالان اقتصادی و چه اعتماد به دولتمردان و حتی نمایندگان مجلس.

وی بر شفاف سازی در حوزه صادرات محصول زعفران تاکید کرد و یادآور شد: صادرات زعفران باید شناسنامه‌دار انجام بگیرد و سوداگری ها در این بخش مهار شود. همچنین باید صندوق قدرتمندی در این حوزه ایجاد گردد تا بتوان در زمان مقتضی از ظرفیت های آن برای ساماندهی بازار و کمک به فعالان واقعی این بخش کمک بگیریم.

*هزینه‌های سنگین تولید و جداسازی کلاله، مانع رقابت پذیری زعفران ایرانی در بازارهای جهانی

در ادامه این جلسه تریبون در اختیار دبیر شورای ملی زعفران قرار گرفت. فرشید منوچهری با انتقاد از عدم پیگیری و همراهی کافی نمایندگان مردم از  شهرهای زعفران‌خیز، عنوان کرد: زیرساخت‌های لازم برای توسعه صادرات زعفران باید فراهم شود. پیشنهاد برای تشکیل یک صندوق در این بخش خوب است اما تا زمانی که زیرساخت‌های آن فراهم نشود، این مهم امکان‌پذیر نیست.

وی اضافه کرد: با کمک کشاورزان باتجربه و توانمند می‌توان به دیگر فعالان این بخش را آموزش داد تا با کشت با کیفیت، بتوانند قیمت تمام شده محصول خود را کاهش دهند و جایگاه موثرتری را در بازار زعفران در قیاس با رقبا کسب نمایند.

منوچهری اعلام کرد: افزایش برداشت زعفران در هکتار از 3.5کیلوگرم به 6تا 7 کیلوگرم، نیازمند ارائه آموزش های لازم و انتقال تجارب کشاورزانی است که میزان برداشت زعفرانشان، حدود 20کیلو در هکتار می باشد.

وی هزینه برداشت زعفران و جداسازی کلاله از گل با دست را برای کشاورزان به ازای هر کیلو، حدود سه میلیون تومان عنوان کرد و افزود: این هزینه سنگین، توان رقابت را در قیمت از کشاورز می‌گیرد و شورای ملی زعفران نیز بارها درخواست کمک برای تامین تجهیزات و ماشین‌آلات لازم را مطرح نموده است اما متاسفانه دولت تاکنون هیچ بودجه‌ای برای این منظور اختصاص نداده است. این همه در حالی است که 17.5درصد تولید ناخالص بخش کشاورزی  استان خراسان رضوی مربوط به محصول زعفران می باشد اما حتی ده درصد از بودجه استان را هم به توسعه این بخش اختصاص نمی‌دهند. غفلت از چنین ظرفیت هایی، عامل اصلی در عدم توسعه این بخش است.

منوچهری گوشه چشمی به دیگر خلاء های این بخش داشت و اذعان کرد: عدم وجود دستگاه برای جداسازی پیاز زعفران نیز سبب می‌شود تا کشاورز به ناچار مازاد پیاز زعفران خود را به قاچاقچیان بفروشد و در ادامه نیز پیاز زعفران ایران به کشورهایی مثل افغانستان راه پیدا می کند و بعد از گذشت مدتی این کشور را به رقیب ما در همین حوزه تبدیل خواهد کرد.

دبیر شورای ملی زعفران پیشنهاد کرد: نمایندگان شهرستان های زعفران خیز و یا تمامی نمایندگان دو استان خراسان رضوی و جنوبی در مجلس، یک روز مشخص در ماه را به مسائل حوزه زعفران اختصاص دهند و پیگیر رفع مشکلات و فراهم سازی زیرساخت ها لازم برای توسعه ظرفیت های این محصول به ویژه در بخش صادرات شوند.

وی اضافه کرد: فراهم نشدن زیرساخت‌ها، مجموع این مشکلات را رقم زده است و اگر نمایندگان مجلس به رفع این موانع و هموارسازی این مسیر کمک کنند، برکات آن را در رشد تولید و صادرات، مشاهده خواهند کرد.

زنگنه، عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس در پاسخ به نکات مطرح شده، گفت: اگر طی چهار دهه گذشته، در هر سال نیم درصد از درآمد حاصل از زعفران، به توسعه و بازار خود این محصول اختصاص می یافت، در حال حاضر شاهد رشد و شکوفایی این بخش بودیم و بخش عمده ای از مشکلاتی که عنوان شد، در گذر زمان حل و فصل شده بود. برای گشودن گره‌های موجود، نیازمند همراهی بخش و دولتی در کنار یکدیگر هستیم و بسیاری از این مسائل به وضع قانون نیز نیاز ندارد.

 وی در خصوص ضرورت های ارائه آموزش در این حوزه اظهار کرد: می‌توان از مرکز پژوهشکده زعفران به عنوان بازوی اجرایی بخش خصوصی برای آموزش زعفران‌کاران استفاده کرد. همچنین از نیروهای مردمی و بسیج نیز باید بهره ببریم و حتی اگر لازم شد به وضع قوانین جدید بپردازیم. بخش خصوصی باید مشکلات خود را به طور جزئی‌تر و به انضمام راهکارهای موثر و کارآمد بیان کند و وکلای مردم در مجلس نیز برای گره گشایی از این مشکلات، در کنار فعالان این بخش هستند.

*تعهد ارزی، چالش جدی صادرکنندگان زعفران

در بخش دیگری از این جلسه، نایب رئیس شورای ملی زعفران، در خصوص حل مشکلات این بخش از محل درآمد آن ابراز کرد: شورای ملی زعفران هجده میلیون تومان و اتحادیه صادرکنندگان زعفران سی میلیون تومان در سال درآمد دارند و این مبلغ نمی‌تواند پاسخگوی تامین نیازهای موجود، انجام اقدامات پژوهشی و فراهم سازی زیرساخت های لازم برای این بخش باشد.

غلامرضا میری اضافه کرد: یکی از مشکلات صادرکنندگان این است که آن‌ها زعفران را با مبلغ 700 دلار صادر می‌کنند اما در بحث بازگشت ارز، باید به بانک مرکزی بابت مبلغ 1300 دلار پاسخگو باشند. این مشکل از بحث پایه صادراتی نشات می گیرد و باید توسط قانون‌گذار حل و فصل شود.

رئیس اتحادیه صادرکنندگان زعفران خراسان رضوی تصریح کرد: با توجه به افزایش تولید زعفران، لغو عوارض واردات از چین و هندوستان می‌تواند راهکار مناسبی در این حوزه باشد. در صورت همراهی دولت و حل این مشکلات و وجود بازار با ثبات، ما می‌توانیم زعفران را با هر قیمتی که شما تعیین کنید، به صورت نقدی و همچنین بدون دریافت هزینه آزمایشگاه از کشاورز، از او خریداری نماییم.

* مکانیزاسیون زعفران یکی از نیازهای مبرم این صنعت است

در ادامه این جلسه، تریبون در اختیار جمعی از فعالان این بخش قرار گرفت و آن ها نیز از دغدغه ها و مشکلات خود در این حوزه سخن گفتند.

مدیرعامل  گروه شرکت های زعفران سحرخیز ابراز کرد: اگر امروز نتوانیم مشکلاتی که گریبانگیر بخش زعفران است را مرتفع سازیم، پنج سال بعد نیز چالش های ما از همین جنس خواهد بود و متاسفانه همین بازار موجود را نیز از دست خواهیم داد. امروز هر اقدامی که بتواند به ثبات بازار و رشد صادرات این محصول و ارتقای برند ایرانی کمک کند را مغتنم بدانیم و به انجام برسانیم.

فرهاد سحرخیز ادامه داد: مکانیزاسیون زعفران یکی از نیازهای مبرم این صنعت است و اگر از همین امروز برای تامین زیرساخت های آن تلاش نکنیم، ده سال آینده با مشکلات جدی مواجه خواهیم شد.

منوچهر مالکی یکی از کشاورزان فعال در این بخش نیز به موضوع آموزش کشاورزان پرداخت و گفت: بعضی از راهکارهای کشت با کیفیت زعفران احصاء شده است و برداشت زعفران بیش از بیست کیلو حتی با کاهش پنجاه درصدی مصرف آب میسر می گردد. این روش آزمون شده است و اکنون می‌توان آن را به سایر کشاورزان نیز آموزش داد.

در ادامه این جلسه حسن قربان‌زاده، عضو هیات مدیره اتحادیه تعاونی تولید زعفران خراسان رضوی عنوان کرد: افزایش بی‌رویه تولید زعفران در سایر استان‌ها، در آینده نزدیک این صنعت و فعالان آن را با مشکلات جدی مواجه می‌کند و عرضه را با چالش اشباع بازار مصرف مواجه می سازد.  این روند باید مدیریت شود در غیر این صورت به زودی گروهی از کشاورزان همانند چند سال گذشته، به ناچار پیاز زعفران خود را رها کرده و به سراغ کشت های دیگری می‌روند چون بازاری برای محصول خود ندارند. توامان نوسانات قیمت نیز در بازار زعفران تشدید خواهد شد.

نماینده ادوار مجلس نیز در سخنانی گفت: حضور رسانه و صدا و سیما در چنین جلساتی خالی است و حتی همین افراد حاضر می‌توانند با کمک یکدیگر به تهیه مستندی برای معرفی زعفران ایران اقدام کنند؛ ما بیشترین سهم زعفران دنیا را داریم اما متاسفانه با تبلیغات نادرست و سوء، این محصول ارزشمند ایرانی را با نام کشورهای دیگر معرفی و صادر می کنند.

ابوالقاسم خسروی اذعان کرد:  همه ما به قیمت پایین زعفران و ظلمی که در حق زعفران‌کار و کشاورز می‌شود واقف هستیم و همه ما در کنار یکدیگر باید برای حل این مشکلات اقدام کنیم.

*ظهور رقبای جدید در حوزه زعفران

مدیر گروه اقتصاد کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در ادامه این جلسه تریبون را در اختیار گرفت و اظهار کرد: 18 نماینده ای که از خطه خراسان رضوی روانه مجلس شده اند، می توانند با پیگیری های مستمر و موثر، تحولاتی جدی را به نفع این محصول و در حمایت از فعالان این بخش رقم بزنند. ماحصل این اقدام، رشد اقتصادی همین استان خواهد بود. اگر وکلای مردم خراسان رضوی در مجلس شورای اسلامی، ماهی یکبار گرد هم آمده و پای صحبت های فعالان اقتصادی استان بنشینند، گره های بسیاری گشوده خواهد شد و ارزش افزوده محصولی همون زعفران، مردم همین خطه را منتفع خواهد کرد.

حسین محمدی افزود: با توجه به اهمیت این موضوع، پیشنهاد می‌شود تا همه نمایندگان استان در رابطه با محصولات استراتژیک، همراه شده و برای حل مشکلات این حوزه تلاش کنند. تجارت زعفران در دنیا بیش از پنج میلیارد دلار برآورد می شود اما سهم ما  کمتر از پنج درصد این تجارت می باشد درحالیکه بیش از 90 درصد زعفران دنیا نیز توسط ایران تولید می‌شود. اگر با همین شرایط پیش برویم به زودی رقیبانی مثل افغانستان و چین، همین سهم را نیز کمتر می‌کنند.

وی بیان کرد: متاسفانه در کشور ما بودجه مناسبی برای بازاریابی و تحقیق و توسعه این محصول تخصیص پیدا نمی کند، آن هم در حالی که زعفران می تواند پشتوانه خوبی برای توسعه صادرات غیرنفتی کشور باشد. در کشورهایی نظیر آمریکا، بخشی از بودجه تحقیقاتی کشور را بخش خصوصی پرداخت می‌کند، ما نیز باید شرایطی را فراهم کنیم تا صادرکنندگان سود خود را در این تحقیقات ببینند و برای هزینه کردن در این حوزه راغب شوند.

وی اضافه کرد: مدیریت صادرات در خصوص محصولات مختلف کشاورزی به ویژه زعفران در حال انجام است و ارتباط سیستمی و زنجیره‌ای بین تولیدکننده، فرآوری کننده، صادرکننده و سایر اجزای سیستم باید دیده شود و هر کدام بدانند که نفع آن ها در گروی نفع دیگریست. از سویی، هیچ دلیل منطقی وجود ندارد که خارج از تعهدات شورای ملی زعفران یا اتحادیه مربوطه، کسی بتواند این محصول را صادر کند.  

این استاد دانشگاه افزود: هرچه تشکل های مرتبط با این بخش قوی‌تر شوند تولید و صادارت رونق بیشتری پیدا می‌کند و رشد اقتصادی بهتری رخ می‌دهد. همچنین باید نقش دانشگاه‌ها را در توسعه این بخش جدی‌تر ببینیم و اگر ارتباط بیشتری بین صنعت و دانشگاه برقرار شود، با هزینه‌های کمتر می‌توان به نیاز صنعت پاسخ گفت و همه نیازهای توسعه ای بخش صنعت نیز به بازارهای خارجی وابسته نخواهد بود.

*نیازمند جهش ساماندهی، جهش اقتصادی و جهش تولید هستیم

رئیس کمیسیون کشاورزی و صنایع وابسته اتاق بازرگانی ایران نیز در ادامه این جلسه به ایراد سخن پرداخت و اظهار کرد: ما نیاز به یک برنامه عملیاتی داریم تا بدانیم در این زمان اندک با توجه به ظرفیت‌های فراهم شده، چه اقداماتی می‌توان انجام داد و این امر مستلزم تقسیم کار و البته براساس واقع‌بینی است.

علی شریعتی مقدم تاکید کرد: همچنین رفع مشکلات و موانع تولیدکنندگان و صادرکنندگان زعفران مستلزم هر گونه اصلاح گری و ارتقای زیرساخت هاست که به آن جهش ساماندهی، جهش اقتصادی و حتی جهش تولید می‌گوییم. در واقع اگر بازار مناسبی برای زعفران ایجاد کنیم می‌توان از مسیر مشخصی، حجم تولید این محصول را نیز افزایش بدهیم.

ادامه داد: از محل رشد تولید زعفران سوپر نگین و ترویج و تبلیغ آن می‌توان حدود 30 درصد ارزش افزوده برای تولیدکنندگان ایجاد کرد. آنچه که نیاز است پیدا کردن راهکارهای مبتنی بر تجمیع توانمندی‌هاست تا در چارچوب هگرایی های موثر بتوان آسان تر از سد مشکلات عبور کرد. دولت نیز با روش‌های مختلف می‌تواند به این بخش کمک کند تا تولیدکننده و صادرکننده را با امید و بشارت یک کمک واقعی در کنار یکدیگر بنشانیم.

رئیس کمیسیون کشاورزی و آب اتاق مشهد یکی دیگر از ضرورت های مهم را افزایش مصارف زعفران خواند و رسانه ها را در این بخش حائز نقش مهمی دانست.

شریعتی مقدم اذعان کرد: تامین نقدینگی مورد نیاز تولیدکنندگان در فصل خرید نیز از اهمیت بالایی برخوردار است و در چارچوب مدیریت ساماندهی اقتصاد زعفران می‌توان آن را پوشش داد.

* کاهش سطح زیر کشت محصولات زراعی و رشد میزان کشت محصولات باغی استان طی 18 سال گذشته

در ادامه این جلسه، رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی پشت تریبون قرار گرفت و اعلام کرد: در سال 98 در بخش کشاورزی اعم از زراعی، باغی و دامی حدود 8 میلیون تن تولیدات داشتیم که ارزش ناخالص اقتصادی آن ها، حدود 35 هزار میلیارد تومان برآورد می شد و 19.5درصد آن نیز در زیر بخش محصولات زراعی، 43.5 درصد آن در زیربخش محصولات باغی و 36.5 درصد زیربخش محصولات دامی بود.

محمدرضا اورانی ادامه داد: بررسی‌ها نشان می‌دهد که در طی 18 سال گذشته، 220 هزار هکتار از سطح زیر کشت محصولات زراعی استان کاسته شده و 157هزار هکتار به سطح زیر کشت محصولات باغی افزوده شده است که کاهش حجم منابع آبی و وجود مزیت نسبی در محصولات باغی از علل این روند بوده است.

وی تصریح کرد: در خراسان رضوی در رابطه با محصول زعفران حدود 130 هزار بهره‌بردار داریم که 109 هزار نفر از آن‌ها، مساحت کشت زعفران کمتر از یک هکتار دارند.

وی گفت: لازم به تذکر است که اگر در استان خراسان رضوی، زعفران از بین برود، هیچ محصول جایگزینی برای آن نداریم و با وجود این درجه از اهمیت، در ساختار دولتی حتی اداره‌ای مربوط به زعفران وجود ندارد، درحالی که به خاطر سی هزار هکتار باغ چای، «سازمان چای کشور» ایجاد شده است. بنابراین باید در سیستم اداری، ساختار متولی زعفران در نظر گرفته شود.

اورانی افزود: مورد مهم دیگر مکانیزاسیون زعفران است که در روند برداشت وجود ندارد و باید از شرکت‌های دانش‌بنیان که در این حوزه توانایی تولید و ساخت دستگاه های مرتبط را دارند، حمایت به عمل آید.

وی خاطر نشان کرد: هزینه حمل‌ونقل یکی دیگر از مشکلاتی است که صادرکنندگان با آن مواجه هستند و پرداخت بخشی از این هزینه توسط دولت می‌تواند مشوقی برای آن‌ها باشد.

رئیس جهاد کشاورزی خراسان رضوی یادآور شد: همچنین وجود یک خط اعتباری سهل‌الوصول در فصل خرید زعفران می‌تواند به صادرکنندگان کمک کند تا در بحث خرید این محصول حضور گسترده تر و موثرتری داشته باشند.