سود نهفته در فعالیت‌های غیرمولد، به تشدید پدیده «کارگریزی» منجر شده است
رئیس کمیسیون مسئولیت های اجتماعی اتاق بازرگانی مشهد:
سود نهفته در فعالیت‌های غیرمولد، به تشدید پدیده «کارگریزی» منجر شده است
رئیس کمیسیون مسئولیت های اجتماعی اتاق بازرگانی مشهد گفت: سود نهفته در فعالیت‌های غیرمولد باعث شده تا توان نیروی کار نیز به نیت کسب سود بیشتر، به این حوزه هدایت شود و پدیده‌ای با عنوان «کارگریزی» در شکل جدید خود شکل بگیرد. البته که بر این باوریم همچنان چالش تأمین اشتغال نیز در ایران به عنوان یک دغدغه اصلی مطرح است.
به گزارش روابط عمومی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی؛ « رضا حمیدی ازغدی» در تازه‌ترین نشست این کمیسیون که با محوریت « بررسی زمینه ها و دلایل کارگریزی و ضعف فرهنگ کار در جامعه» با حضور اعضای هیأت رئیسه تعدادی از کمیسیون‌های تخصصی اتاق برگزار شد، هشدار داد: اگرچه برداشت ها از مفهوم کارگریزی بسیار متفاوت است، اما باید اذعان کنیم در حال حاضر با شکل متفاوتی از این پدیده مواجهیم، چنانکه نیروی کار رغبت بیشتری دارد تا طریق فعالیت های غیرمولد زندگی خود را تأمین کند پس با اطمینان از کسب سود بیشتر، به حوزه تولید قدم نمی گذارد. کارفرما نیز نمی تواند درآمدی معادل درآمد دلالی و فعالیت های سوداگرانه به کارگر بدهد، چرا که قیمت تمام شده کالا را بازار برنمی تابد.
وی ادامه داد: البته فضای اشتغالی کشور نیز با محدودیت هایی مواجه است. فارغ التحصیلان دانشگاهی، اغلب قادر به جذب در حوزه های تحصیلی خود نیستند و درگیر حرفه هایی می شوند که کسب سود کوتاه مدت در آن تضمین بیشتری دارد. در واقع نیروی جوان رغبتی به فعالیت های مولد که نگاه توسعه‌ای بلندمدتی را دنبال می کند، ندارند. ایراد این مسئله از سیستم آموزشی کشورمان نشأت می گیرد، سیستمی که در آن بهره وری مبتنی بر علم و دانش تبیین و ترویج نشده است.
عضو هیأت نمایندگان اتاق بازرگانی مشهد به آمارهای نگران کننده از شمار فارغ التحصیل بیکار در کشور اشاره کرد و یادآور شد: امروز سیستم آموزش عالی کشور و دستگاه های متولی این بخش باید از بابت این آمارها پاسخگو باشند.
* نبودن تعریف درست و قانونمند از مفهوم کار
در ادامه ناصر صادقی، دبیر کمیسیون مسئولیت های اجتماعی اتاق بازرگانی با تقدیر از توجه هیأت نمایندگان اتاق به بررسی ضعف فرهنگ کار تصریح کرد: عوامل مختلفی همچون دانش مدیریت، مسئولیت شناسی شخصی و اجتماعی، زمینه های فرهنگی و اقتصادی و نوع رابطه میان عوامل کار، در شکل گیری مفهوم «کارگریزی» دخیل هستند. ضعف اخلاق کاری و پایین بودن کیفیت تربیت اجتماعی شامل آموزش های خانه و مدرسه و انواع تبعیض ها، از علل مهم زمینه ساز برای کارگریزی به شمار می آیند.
وی ادامه داد: عادات و توان اجرایی کارکنان شاغل در دستگاه های دولتی، از کارمند و کارشناس و مدیر و مسئول گرفته تا عالی ترین سمت ها که در وزارت مستقر است، صرفاً به نوشتن و تنظیم نامه و گزارش و پُرکردن فرم و جدول محدود می‌شوند و نه عمل و اجرای کار واقعی. تمامی این مسائل به موضوع کارگریزی در جامعه دامن زده است.
دبیر کمیسیون مسئولیت های اجتماعی با اشاره به وعده هایی که در ماده 80 قانون برنامه ششم توسعه برای کاهش میزان آسیب های اجتماعی عنوان شده و توامان مقایسه آمارهای رسمی از شرایط موجود جامعه و حجم این آسیب ها، عنوان کرد: عدم توجه قانونگذاران به آمارهای واقعی که از بطن جامعه نشات می گیرند و تصویب نشدن برنامه هایی که در تناسب با عوامل زمینه ساز این آسیب ها هستند، تصویب برنامه هایی که در تناسب با عوامل زمینه ساز این آسیب ها نیستند، باعث شده تا احساس سرخوردگی عمومی شکل بگیرد و در سطوح دیگر به کارگریزی و تضعیف فرهنگ کار منجر می شود.
صادقی یادآور شد: نبودن تعریف درست و قانونمند از مفهوم کار، نداشتن درک درست از شرایط زمان که زمینه انجام کار مؤثر را از بین برده است، ارجحیت دادن به ظواهر و نمایش های جلسه‌ای، ناتوانی مقامات مافوق در نظارت بر عملکردها، ناتوانی در استفاده درست از آمار و نبودن برنامه ریزی واقع گرایانه برای اداره امور، نتیجه گرا نبودن و اکتفا کردن به داشتن فقط نیّت، و کار را با وعظ و خطابه اشتباه گرفتن از مهم ترین دلایل کارگریزی و ضعف فرهنگ کار در جامعه امروز به شمار می آید.
وی تاکید کرد: کار ترویجی و آموزش برای مطالعه قانون و بالابردن درک عموم مردم و مسئولان از روح حاکم بر قوانین به ویژه در حوزه اقتصاد، باید به یک نهضت فرهنگی تبدیل شود تا وضعیت کنونی دستخوش تغییر و اصلاح شود و نسل های بعدی تلقی بهتری از آن داشته باشند. برای این منظور اتاق بازرگانی می تواند با ترویج شایسته سالاری و کمک به آموزش های مؤثر به تقویت فرهنگ عمومی کار کمک کند.
*فقدان شایسته سالاری در سازمان ها
در ادامه احمد اثنی عشری، رئیس کمیسیون مالیات، کار و تأمین اجتماعی اتاق مشهد عنوان کرد: سال هاست که نرخ رشد بهره وری در کشورمان منفی است و علی رغم تلاش های بسیار، بهره وری همچنان در حال تنزل می باشد، در واقع به رغم سرمایه‌گذاری بسیار بر روی نیروی انسانی و ارتقای سطح تحصیلات و سطح تکنولوژی، باز هم شاهد کاهش بهره وری هستیم.
وی با اشاره به عدم ارتباط نرخ دستمزد با خروجی کار، متذکر شد: نظام تعیین حقوق و دستمزد در کشور ما نظام وقت مزدی است، براساس این نظام به میزان ساعت فعالیت کارگر و نه براساس خروجی کار او، دستمزد تعلق می گیرد. به بیان دیگر برای کارگر هیچ گونه پاداشی تخصیص نمی یابد. علاوه بر این شایسته سالاری در سازمان ها وجود ندارد و افراد فرودست بر افراد زبردست حاکمیت دارند. نکته قابل توجه دیگر آن است که اشرافی گری در سازمان های کشور ما به خوبی مشهود است و تمامی موارد مذکور سبب کارگریزی در جامعه شده اند.
اثنی عشری تصریح کرد: دلیل پیشرفت کره و ژاپن این است که افراد کارگریز نیستند و به فعالیت کردن علاقه مند هستند. فرهنگ پرورش کودکان در خانواده های ایرانی نیز یکی از دلایل کارگریزی به شمار می آید. لذا برای حذف اشرافی گری از سازمان ها باید دیوارها را حذف کنیم و پرسنل باید در سالن ها فعالیت کنند، این مساله چند حسن دارد، نخست آنکه کارمندان به سهولت در دسترس قرار دارند، دوم به دلیل نظارت بر فعالیتشان بهره وری کار افزایش خواهد یافت.
رئیس کمیسیون مالیات، کار و تأمین اجتماعی اتاق مشهد خاطرنشان کرد: رشد نرخ بهره وری منوط به آن است که مدیر سازمان دست از اشرافی گری بردارد و هم سلسله مراتب در سازمان ها کاهش پیدا کند، چرا که سازمان ها باید چابک و منعطف باشند.
*کارگریزی ریشه در فضای نامساعد کسب و کار دارد
در بخش دیگری از این نشست، محمد حسین روشنک رئیس کمیسیون تجارت اتاق بازرگانی مشهد عنوان کرد: به اعتقاد بنده منظور از کارگریزی، فرار کارگران از کار نیست بلکه مقصود همان فضای مناسب کسب و کار است، حال سؤال اینجاست که چرا فضای کسب و کار مناسب در کشور و به ویژه استان خراسان رضوی وجود ندارد؟
وی با اشاره اینکه کارگریزی ریشه در فضایی دارد که در آن موانع پُرشمار هستند، تصریح کرد: نبود شفافیت و حمایتگری، از جمله موانع تولید به شمار می آیند.
رئیس کمیسیون تجارت اتاق بازرگانی مشهد با اشاره به اینکه متأسفانه فضای نامساعد کسب و کار سبب کارگریزی در کشور شده است، ادامه داد: تنها ظرفیت حامی بخش خصوصی، قانون بهبود مستمر فضای کسب و کار است که متأسفانه به آن عمل نمی شود و اجرای این قانون آنچنان که باید از سوی بخش خصوصی مطالبه نشده است.
*باید رویکرد مسئولان به فرهنگ کار و فعال اقتصادی تغییر کند
در ادامه مهران دانشور، نایب رئیس کمیسیون مسئولیت های اجتماعی اتاق مشهد بیان کرد: متأسفانه عوامل بسیاری هستند که کارکردن را در جامعه بی ارزش تلقی می کنند. این در حالی است که بزرگترین ارزش برای انسان کار کردن است.
وی تصریح کرد: باید راهکاری اندیشیده شود تا جلوی هر گونه اعمال فشار بر روی فعالان اقتصادی گرفته شود و متأسفانه این فشارها از سوی سیستم اجرایی کشور بر روی فعالان اقتصادی اعمال می گردد. شوربختانه در کشور ما نیروی کاری که فعالیت دارند از درآمد چندانی برخوردار نیستند بلکه بالعکس کسانی که فعالیت ندارند سود بیشتر کسب می کنند چون سوداگری در کشور ما انتفاع بیشتری دارد و این مساله خود به کارگریزی در جامعه دامن می زند.
دانشور با بیان اینکه باید راهکاری پیدا شود تا رویکرد مسئولین به فرهنگ کار و نوع نگاه آن ها به فعال اقتصادی تغییر کند، خاطرنشان کرد: 4 الی 5 میلیون دانشجوی فارغ التحصیل بیکار در کشور وجود دارند که همگی جویای کار هستند، حال اگر برای درصدی از این دانش آموختگان اشتغالی ایجاد شود، به محض ورود به شغل مذکور به این باور می رسند که این فعالیت غیر از مسیری است که سال ها برای آن زحمت کشیده اند. این فضای تیره و تار را سیستم ایجاد کرده است. به طور مثال در کشور ما از کسی مالیات ستانده می شود که فعالیت اقتصادی شفاف دارد و به بیان دیگر از فعال اقتصادی قانون مدار که به موقع مالیات خود را پرداخت می کند، بیشتر مالیات اخذ می شود. در مقابل فردی که 10 سال از پرداخت مالیات فرار کرده مشمول بخشودگی‌های مالیاتی می شود. تمامی این مسائل به فرهنگ کارگریزی در کشور دامن می زند.
* شناخت مبانی کارگریزی نیاز به کار پژوهشی دارد
محمدعلی چمنیان، رئیس کمیسیون سرمایه گذاری و بازار پول اتاق بازرگانی مشهد نیز در سخنانی عنوان کرد: شناخت مبانی کارگریزی نیاز به کار پژوهشی دارد، در واقع باید افراد تحصیلکرده دانشگاهی حول محور کارگریزی در جامعه از رویکردهای مختلف و از منظر اقشار متفاوت در بخش های کارگری، کارفرمایی و دولت تحقیق و پژوهش کنند و متأسفانه ما با ضعف پژوهش مواجه هستیم. در واقع ما در چنین جلساتی صرفاً یک طرفه و از جانب کارفرما می توانیم به تجزیه و تحلیل این موضوع بپردازیم.
وی ادامه داد: گسیختگی در نظام های اقتصادی و اجتماعی باعث شده تا تعدادی از افراد در کوتاه مدت و بی زحمت به وضعیت اقتصادی بسیار بالایی دست پیدا کنند که این مسأله یکی از مهم ترین دلایل کارگریزی در جامعه به شمار می آید.
چمنیان با اشاره به کاهش شدید قدرت خرید افراد و عدم تناسب بین سطوح درآمدی و ارزش کار و تلاش مورد مطالبه سازمان افزود: عدم تناسب بین فرصت های کاری با توانمندی های افراد جویای کار نیز می تواند یکی از دلایل کاهش رغبت به فعالیت اقتصادی باشد.
رئیس کمیسیون سرمایه گذاری و بازار پول اتاق بازرگانی مشهد تصریح کرد: نوع ادبیات ما در تعریف وزارتخانه برای کار، با آنچه باید باشد متفاوت است. ما نهادی تحت عنوان وزارت کار و رفاه اجتماعی داریم این در حالی است که وزارت کار در کشورهایی مانند اندونزی عناوینی همچون انسان توانمند و توانمندسازی زنان دارد. لذا وزارتخانه ذی ربط برای نهادینه سازی فرهنگ کار، به دنبال توانمندسازی است. تنها در کشور ژاپن مانند ایران وزارت کار در عنوانش کلمه رفاه را گنجانده است. در واقع کشور ژاپن توانسته امنیت شغلی را برای کارگرانش فراهم بیاورد و در حال حاضر نیز به فکر رفاه نیروی کار است. این در حالی است که در کشور ما کارگران از امنیت شغلی برخوردار نیستند.
در بخش دیگری از این نشست صفار، دبیر کمیسیون معدن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی مشهد گفت: طی سال های گذشته تنها دارایی که از آن حفاظت نشده نیروی کار مزد بگیر بوده است. تورم باعث شده حقوق تمامی کارمندان اضافه شود اما چه میزان به دستمزد نیروی کار افزوده شده است؟ در قبال اتفاقاتی که در جامعه رخ می دهد چه انتظاری از نیروی کارگر داریم؟
وی ادامه داد: در کشور مالزی دولت برای کارگران مسکن ارزان ایجاد کرده و یک بخش از فشار تولید را با ارائه مسکن ارزان، کاهش داده است. در واقع دولت در این کشور با مشارکت کارآفرینان و تولیدکنندگان، جبران و کاهش بخشی از فشارهای کارگری را بر عهده گرفته است.
صفار تصریح کرد: تولید، یک جاده دو طرفه بین کارآفرین و کارگران است اما متأسفانه ما نتوانسته ایم سیستم و مکانیزمی را ایجاد کنیم که منافع هر دو قشر به طور مشترک و متعادل دیده شود.
* برای اینکه کشور به سمت توسعه حرکت کند، نیاز به بخش خصوصی قوی داریم
در بخش دیگری از این نشست محسن شرکا، نایب رئیس کمیسیون سرمایه گذاری و بازار پول اتاق مشهد عنوان کرد: معتقدم که توسعه از چهار اصل «تعامل»، «گفت و گو»، «احترام و درک متقابل» و «شناخت سرفصل های مشترک» نشأت گرفته و همه چیز بر مبنای این چهار اصل شکل می گیرد. البته دو چاشنی نیز لازم است تا به آن هدف متعالی دست یابیم. نخست صداقت در رفتار و گفتار، و دیگری تلاش هوشمندانه و دانش محور است. اگر کشورها توسعه پیدا می کنند براساس این چهار اصل حرکت کرده اند. حال باید پرسید چه اتفاقی افتاده که سرعت ما به سمت توسعه آن قدر کُند است و گذشته‌ی ما، آرزوی آینده ماست؟
نایب رئیس کمیسیون سرمایه گذاری و بازار پول اتاق مشهد با بیان اینکه در دو حوزه اقتصاد و فرهنگ به شدت ضعف داریم، عنوان کرد: برای اینکه کشور به سمت توسعه حرکت کند، نیاز به بخش خصوصی قوی داریم.
*فقدان اعتماد بین نیروی کار و کارفرما یکی از عوامل مهم کارگریزی است
در ادامه احمد زمانیان یزدی، رئیس کمیسیون حمل ونقل و ترانزیت اتاق مشهد به ایراد سخن پرداخت و گفت: برای بررسی مساله کارگریزی در جامعه باید از نظرات کارگران نیز آگاه باشیم، با این حال برای بررسی موضوع باید چند مبحث را مدنظر داشت؛ نخست آنکه کارفرما از نیروی متخصص در جای خود استفاده نمی کند و یا برای کاهش هزینه ها از یک نیرو در چند پست استفاده می کند. این مسائل سبب کارگریزی می شود.
وی تصریح کرد: علاوه بر این نبود یک برنامه مدون برای بنگاه های اقتصادی از دیگر مسائلی است که به پدیده کارگریزی دامن زده است. فقدان اعتماد بین نیروی کار و کارفرما از دیگر مسائلی است که کارگریزی را موجب شده است. البته بخشی از این اعتماد به کارفرما باز می گردد. متأسفانه شاهدیم که در کشور ما هر روز بخشنامه های متعددی صادر می شود و قطعا کارفرما فشار مضاعفی را از این بابت متحمل می شود و این مساله شرایط کارگران را نیز تحت الشعاع قرار می دهد.
محمود امتی، مسئول نظارت راهبردی کمیسیون‌های اتاق مشهد نیز در همین خصوص عنوان کرد: کارگریزی، تلنگری است تا بدانیم که در حوزه کلان اقتصادی چه میزان توانسته ایم کارآفرین و سرمایه گذارمان را حفظ کنیم و به آنان امید دهیم.
عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی مشهد تصریح کرد: در کشورهای پیشرفته دنیا نظام مدون و مشخصی برای فعالان اقتصادی وجود دارد؛ به طوری که نیروی کار در این کشورها 8 ساعت مفید در حال فعالیت هستند. این در حالی است که چنین ساختار منظمی در کشور ما وجود ندارد.
امتی تصریح کرد: علی رغم اینکه با کشورهای توانمند و ثروتمند همسایه هستیم چرا نتوانسته ایم از این کشورها جذب سرمایه گذار داشته باشیم؟ همچنین نتوانسته ایم سرمایه گذاران داخلی را ترغیب به سرمایه گذاری در داخل کنیم. تمامی این مسائل نیازمند بررسی و مطالعات کارشناسانه است.
ابراهیم عطایی، نایب رئیس کمیسیون حمل و نقل و ترانزیت اتاق بازرگانی مشهد هم متذکر شد: بنده بر این باور نیستم که ایرانی ها تنبل تربیت شده اند، چرا که بسیاری از فعالان اقتصادی در شرایط دشوار پرورش یافته اند و در سخت ترین شرایط اقتصادی در حال فعالیت هستند.
وی ادامه داد: بخش خصوصی باید آن قدر مطالبه گر باشد که نمایندگان مجلس نتوانند بر علیه بخش خصوصی قانونی را تدوین کنند. لذا پیشنهاد می شود که بخش خصوصی در میزهای تصمیم گیری، پُرقدرت تر از شرایط فعلی ظاهر شود.
*تا زمانی که مشکلات معیشتی کارگران حل نشود، نباید به ارتقای بهره وری امید داشت
غلامعلی رخصت، رئیس کمیسیون صنعت اتاق بازرگانی مشهد نیز در ادامه نکات بیان شده، گفت: با شرایط فعلی نمی توان انتظار داشت که سرمایه گذاری خارجی جذب شود. متأسفانه در حال حاضر بسیاری از سرمایه گذاران ایرانی در کشور ترکیه در حال سرمایه گذاری هستندکه این مسأله در آینده خسارت های بسیار سنگینی را به اقتصاد کشور وارد خواهد آورد.
وی تصریح کرد: در گذشته ما به پدیده فرار مغزها اعتنایی نداشتیم اما با گذشت زمان متوجه فقدان نخبگان و آسیب های تحمیل شده به حوزه اقتصادی شده ایم. در واقع باید بستر برای نخبگان در کشور مهیا می شد تا نخبگان در کشور ماندگار می شدند.
رخصت یادآور شد: متأسفانه بستری برای اختلاس توسط دولت در کشور فراهم شده است و علاوه بر این نمایندگان مجلس نیز به رسالت واقعی خود عمل نمی کنند، این فسادها حس تلاش و کوشش را از مردم، کارفرمایان و کارگران گرفته است.
رئیس کمیسیون صنعت اتاق بازرگانی مشهد تصریح کرد: امروز زندگی برای کارگران بسیار دشوار شده است و دستمزد کارگران پاسخگوی تأمین معیشت آن‌ها نیست و تا زمانی که مسائل معیشتی کارگران حل و فصل نشود نباید به ارتقای بهره وری امید داشت. لذا باید در این زمینه از کشورهای موفق الگوبرداری کنیم و سیستم کشور بر مبنای آن الگوی موفق پایه ریزی شود.
