دولت دوازدهم آخرین لایحه بودجه خود را به مجلس شورای اسلامی ارائه کرده است. لایحه‌ای منتقدان زیادی دارد. از طرفی برنامه هفتم توسعه در مسیر تدوین است؛ اما آنچه مهم است اینکه همیشه به روند برنامه‌نویسی و بودجه‌ریزی در ایران انتقادهایی تکراری و جدی وارد است.

موسی غنی‌نژاد، اقتصاددان درباره منشا این نقدها می‌گوید: بودجه‌ریزی با برنامه‌ریزی خیلی تفاوت دارد؛ بودجه به معنی پیش‌بینی هزینه‌ها و درآمدهای دولت است و برای اداره جامعه بودجه‌ریزی و برنامه‌ریزی الزامی است. البته برنامه پنج ساله توسعه مثل بودجه‌نویسی یک‌ساله نیست. برنامه‌نویسی توسعه یعنی اینکه برای کل جامعه ایرانی و اداره این جامعه در پنج سال آینده هدف‌گذاری شود، اینکه دولت می‌خواهد چه کارهایی را، چگونه و با چه تخصیص منابعی و به چه شیوه‌ای انجام دهد. برای تامین منابع مالی این برنامه چه پیش‌بینی‌هایی انجام شده است و چگونه؟

غنی‌نژاد در گفت‌وگو با «پایگاه خبری اتاق ایران» می‌افزاید: بودجه سالانه باید متناسب با برنامه پنج ساله نوشته شود ولی هیچ‌وقت این اتفاق نمی‌افتد. چون در ایران اوضاع و شرایط اقتصادی بسیار متلاطم است و این تغییرات و تلاطم‌ها باعث می‌شود که بودجه‌ریزی در وضعیت اضطراری صورت گیرد و انجام شود.

غنی‌نژاد معتقد است: در 10 الی 15 سال گذشته مسئله تحریم‌ها شروع شده و شدت گرفته است. در این شرایط نمی‌توانید پیش‌بینی کنید که درآمدهای نفتی و سایر درآمدهای ایران چگونه خواهد بود. اگر برآورد دقیقی از منابع مالی در اختیار نداشته باشید، برای هزینه‌ها و تخصیص منابع هم نمی‌توان به صورت واقع‌بینانه کاری کرد.

او می‌گوید: البته مرتبط کردن برنامه توسعه و بودجه سالانه به همدیگر کاری اشتباه است؛ برنامه و بودجه هر کدام ماهیت متفاوتی دارند. بودجه برای دولت امری ضروری است و غیر از آن کاری نمی‌شود کرد.

غنی‌نژاد درباره برنامه‌ریزی توسعه برای پنج سال کشور تصریح می‌کند: به غیر از مسائل و مشکلات نظری در واقعیت روز اقتصاد ایران و وضعیت امروز دنیا، برنامه‌ریزی پنج‌ساله کاری بیهوده و غیرضروری است. وقتی برای شش‌ماه آینده نمی‌توانید پیش‌بینی درستی انجام دهید، چگونه می‌خواهید برای پنج ساله آینده برنامه‌ریزی کنید.

او ادامه می‌دهد: بودجه‌ریزی ماهیت متفاوتی دارد؛ سازمان برنامه و بودجه متولی برنامه‌ریزی برای بودجه عمومی دولت است و باید بتواند پیش‌بینی کند که دولت در یک‌سال آینده چه درآمد و چه هزینه‌هایی برای اداره کشور خواهد داشت. اگر درآمد و هزینه باهم سازگار نباشند، دولت با کسری بودجه مواجه خواهد شد.

غنی‌نژاد می‌گوید: کسری بودجه منشا حوادث تلخ بعدی مثل تورم خواهد بود. باید بودجه ریزی درست و واقع‌بینانه انجام شود. اما برنامه‌ریزی برای ایران امروز ما موضوعیت ندارد.