«واقعه آزادی خرمشهر از دور فقط یک حادثه تاریخی است که برای ملت ایران هیجان‌آور و افتخارآمیز است؛ ولی از نزدیک، این قضیه شبیه یک معجزه بزرگ بود». این جمله از سخنان گرهربار رهبر انقلاب اسلامی در اول خرداد ماه 1381‌ است که به موضوع عملیات بیت‌المقدس اشاره دارند.

این عملیات، در منطقه جبهه جنوبی(غرب رود کارون)،‌ با  رمز عملیات یا علی بن ابیطالب علیه السلام، در تاریخ 10 اردیبهشت ماه تا سوم خرداد ماه سال 1361 آغاز شد، مهمترین اهداف آن آزادسازی شهرهای خرمشهر و هویزه؛ همچنین خارج کردن شهرهای از برد توپخانه دشمن بود.

امام خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در خصوص عملیات بیت‌المقدس فرمودند: امام (رضوان الله علیه) فرمود خرّمشهر را خدا آزاد کرد؛ این همه جوان‌ها آنجا مجاهدت کردند، شهید شدند، کار کردند، [امام فرمود] خدا آزاد کرد؛ این درست است؛ خدا آزاد کرد. می‌توانستند همین قدر شهید بدهند و هیچ اتّفاقی هم نیفتد. در عملیّات رمضان، -در جنگی که همان وقتها انجام گرفت- خدا نخواست ما فتح کنیم امّا در خرّمشهر اتّفاق افتاد؛ این اراده‌ی الهی بود. 97/12/23

***

روایتی از یک حماسه

سوم خرداد، یادآور مقاومت مردم خرمشهر به عنوان حماسه ای فراموش نشدنی‌ست، مردمانی که مهر ۵۹ به یکباره مورد هجوم دشمنانی تا بن دندان مسلح قرار گرفتند و بی آنکه از قبل آماده باشند، جان در کف اخلاص گرفته و با هر چه داشتند، صفی مستحکم در برابر دژخیمان آراستند، ملتی که ۳۵ روز مقاومت را در آن ایام سخت رقم زدند و اگرچه مجبور به ترک شهرشان شدند اما ۵۷۸ روز بعد، بازگشتند تا ضمن خونخواهی جوانمردان شهیدشان، خرمشهر را بازپس بگیرند.

سوم خرداد، نقطه عطفی در تاریخ دفاع مقدس بود؛ روزی که نصرت خداوند شامل حال دلیرمردانی شد که خداوند در دلهایشان جای داشت، همانها که فرمان رهبرشان را لبیک گفته و حین جهاد اکبر، جز تسبیح معبود نگفتند و جز برای خدا، نجنگیدند و خداوند نیز به راستی نصرت را برایشان رقم زد. آن دلیر مردان خداجو، حماسه‌ای خلق کردند که ماندگار شد و هیچگاه از حافظه تاریخ پاک نخواهد شد.

عملیات آزادسازی خرمشهر

آزادسازی خرمشهر، مهمترین هدف از اجرای عملیات بیت‌المقدس بود که توسط ارتش جمهوری اسلامی و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، در نیمه شب ۱۰ اردیبهشت ۱۳۶۱ آغاز شد و علاوه بر رهایی خرمشهر، بیرون راندن نیروهای متجاوز به پشت مرزهای بین‌المللی، نشان دادن برتری قدرت سیاسی‌- نظامی و اجتماعی جمهوری اسلامی به عراق و حامیان او در منطقه، انهدام نیروهای متجاوز در منطقه بین غرب کارون تا خط مرزی و ... را دنبال می‌کرد.

رهایی خرمشهر از اشغال دشمن بعثی، در حقیقت از اهداف مرحله چهارم عملیات بیت‌المقدس بود که ساعت ۲۲ و ۳۰ دقیقه شامگاه شنبه اول خردادماه ۱۳۶۱ و با رمز یا محمدبن‌عبدالله‌، از بی‌سیم فرماندهی قرارگاه مرکزی کربلا به واحدهای عمل‌ کننده، آغاز شد و در نهایت روز سوم خرداد، به  ۱۹ ماه اشغال بخشی از حساس‌ترین مناطق خوزستان و آزادسازی خرمشهر، انجامید، عملیاتی که ضربه‌ای سنگین به توان رزمی و روحیه نیروهای عراقی وارد کرد.

برابر آمارها در جریان آزادسازی خرمشهر حدود ۱۶ هزار نیروی عراقی کشته و زخمی و ۱۹ هزار نفر از ارتشیان عراق، اسیر شدند؛ اما در کل عملیات ۲۶ روزه بیت‌المقدس که به آزادی خرمشهر انجامید قریب ۶ هزار کشته و ۲۴ هزار مجروح برای دشمن در پی داشت.

نتایج نظامی عملیات بیت‌المقدس شامل آزاد سازی ۵ هزار و ۴۰۰ کیلومتر مربع از خاک کشور اسلامی از جمله خرمشهر و تأمین ۱۸۰ کیلومتر خط مرزی، گرفتن ۱۹ هزار اسیر و ۱۶ هزار کشته از دشمن، انهدام ۶۰ فروند هواپیما، ۳ فروند هلی‌کوپتر، ۴۱۸ دستگاه تانک و نفربر، ۳۰ قبضه توپ، ۴۹ دستگاه خودرو بود و در این بین یک فروند هلی‌کوپتر، ۱۰۵ دستگاه تانک و نفربر و ۵۶ دستگاه خودرو نیز به عنوان غنیمت به دست رزمندگان اسلام افتاد.

 پس از فتح خرمشهر

به اهتزاز در آوردن پرچم جمهوری اسلامی ایران و اقامه نماز جماعت در مسجد جامع خرمشهر، اولین رخدادهای بعد از فتح این شهر بود؛ انعکاس خبر این پیروزی بزرگ، ایران را به وجد آورد و غرق سرور و شادی کرد و ملت ایران نماز شکر به جای آوردند.

به اعتقاد صاحبنظران دانش نظامی، فتح خرمشهر، آغاز مرحله‌ای جدید از دوران دفاع مقدس بود، دورانی که علاوه بر انعکاس جهانی آن، ایران را در آن جنگ نابرابر، در موضع قدرت قرار داد و از منظر سیاسی نیز عراق را به قهقرا برد؛ عراقی که خرمشهر را به عنوان یک برگ برنده برای مذاکره مد نظر داشت.