مشکلات برقی چه تاثیری بر واحدهای صنعتی و کشاورزی گذاشته است؟ / تابستان بی برق، زمستان بی گاز

مشکلات برقی چه تاثیری بر واحدهای صنعتی و کشاورزی گذاشته است؟

تابستان بی برق، زمستان بی گاز

واحدهای تولیدی بخش‌های مختلف به ویژه صنعت و کشاورزی در سال‌های اخیر با مشکلات زیادی دست‌وپنجه نرم کرده‌اند؛ از تحریم‌ها و گرانی مواد اولیه گرفته تا مشکلات ارزی و از دست رفتن بازارهای خارجی و... . امروز اما مشکلی دیگر برای این واحدها نمود یافته؛ قطعی‌های با برنامه و بی‌برنامه برق و غیرفعال شدن خطوط تولید.

همین چند ماه پیش و اواخر پاییز 1399 بود که موضوع قطعی گاز واحدهای صنعتی به عنوان یکی از معضلات پیش روی برخی کارخانه‌ها به ویژه واحدهای تولید سیمان مطرح می‌شد و امروز همان کارخانه‌ها بیم آن را دارند که بعد از تابستان و قطعی‌های برق، در پاییز هم بار دیگر با قطعی گاز مواجه شوند و روند تولیدشان مختل شود.

بی‌برقی خسارات سنگینی را به واحدهای تولیدی تحمیل کرده است؛ بسیاری از واحدهای فراوری معدنی دارای کوره‌ها و دستگاه‌هایی هستند که با قطع برق دچار مشکل و خسارات سنگین می‌شوند. از طرفی، نکته‌ای که از همان اوایل خرداد از سوی صاحبان صنعت و واحدهای تولیدی مطرح می‌شد، این است که هماهنگی بین زمان اعلامی قطع برق و زمان انجام آن وجود ندارد. این بی‌نظمی که گاها تداوم دارد، واحدها را با چالش برنامه‌ریزی روبه‌رو کرده است.

 

چرا قطعی برق برای بخش خانگی و بخش‌های مولد متفاوت است؟

اعتراض دیگری که واحدهای تولیدی بخش‌های صنعتی؛ معدنی و کشاورزی، به وضعیت قطع برق دارند، تفاوت قائل شدن بین آنها و بخش خانگی در زمان قطعی است. فعالان اقتصادی می‌گویند چرا قطع برق بخش خانگی تنها یک تا دو ساعت است؛ اما قطع برق واحدهای تولیدی تا 12 ساعت هم به طول می‌انجامد.

این درحالی است که در ماده 25 قانون بهبود مستمر محیط کسب و کار آمده است: واحدهای تولیدی نباید در اولویت قطعی برق باشند و در صورت ایجاد شرایط اضطراری و وارد شدن خسارت به واحدهای تولیدی، حتما باید خسارت وارده جبران شود.

به گفته محسن شادمان، رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی خراسان رضوی، سهم صنعت از کل تولید برق 36درصد و سهم خاموشی آن، 100درصد است. او می‌گوید: «حجم مصرف خانگی در یکسال اخیر افزایش یافته و جور آن را صنعت می‌کشد. برق ارزان داده‌ایم، یخچال بی‌کیفیت تولید شده، کولر گازی از مرزهای شرقی وارد شده و... و امروز بخش صنعت جور این وضعیت را می‌کشد.»

شادمان تصریح می‌کند: نخستین راهکار، افزایش ظرفیت تولید است که مصوبات و سندهای چشم‌انداز خوبی هم در این زمینه وجود دارد؛ اما متاسفانه اجرایی نشده است. در این میان، صحبت از ماینرها و تاثیر آن در افزایش مصرف می‌شود؛ اما سوال این است که آیا مشکل 12هزار مگاوات کسری برق کشور، با 190هزار ماینر و عدم فعالیت آنها حل می‌شود؟ اگر مشکل را فقط به بارندگی و ماینرها ارتباط دهیم، نادرست است. باید از حالا به فکر سال‌های بعد باشیم و به ظرفیت تولید بالای 100هزار مگاوات برسیم و تحقق این مهم، نیازمند چندین میلیارد دلار سرمایه‌گذاری است. منابع آن باید تامین و راندمان نیروگاه‌ها اصلاح شود.

خسارت قطعی برق به بخش کشاورزی

تاثیر قطعی برق بر بخش کشاورزی، یکی از موضوعات جلسات اخیر دبیرخانه شورای گفتگوی دولت و بخش خصوصی خراسان رضوی بود؛ به گفته علی اکبر لبافی رئیس این دبیرخانه، قطعی برق در بخش کشاورزی، استحصال آب از چاه‌ها را به مشکل دچار کرده؛ اما خسارت بزرگتر به مرغداران، کشاورزان و دامداران وارد شده  است و در ادامه این زنجیره، صنایع تبدیلی هم خسارتی جدی را تجربه کردند.

لبافی اظهار می‌کند: در کنار قطع برق،  بحث آب و بهینه سازی مصرف آن و نیز حفظ وضعیت موجود کشاورزان و کشاورزی آنها موضوع مهم دیگری است که باید به آن پرداخت؛ زیرا اگر همین ظرفیت موجود حفظ نشود، خسارت سنگینی به کشاورزان وارد خواهد شد و از پی آن، بازار مصرف هم به مشکل دچار می‌شود. دشت‌ها با ممنوعیت برداشت آب مواجه بوده و در وضعیت قرمز قرار دارند و از طرفی، موضوع مربوط به سرمازدگی درختان و تامین علوفه و خوراک و دام مشکلات پیچیده‌ای را برای روستاییان رقم زده است.

فاسد شدن شیر در گاوداری‌ها

با قطع برق گاوداری‌ها، شیردوشی، برنامه تغذیه و خوراک‌دهی دام به تاخیر میفتد که همه اینها سلامت دام را به خطر می‌اندازد. به گفته مجید مهدوی، رئیس اتحادیه دامداران خراسان رضوی، قطعی برق موجب از کارافتادن شیرسردکن‌ها شده که فساد شیر را به دنبال دارد. او می‌گوید: مسئولان استانی از اختیارات و اعتبارات لازم برای جلوگیری از قطع برق برخوردار نیستند؛ اما درخواست ما این بود که اگر برنامه‌ای برای قطعی برق اعلام می‌شود، متناسب با همان برنامه اقدام شود و شاهد بی‌نظمی نباشیم؛ خوشبختانه با مذاکرات صورت گرفته قطعی برق مطابق با برنامه‌های اعلامی صورت می‌گیرد؛ اما پیش از این چنین نظمی در قطعی‌ها وجود نداشت.

تلفات مرغداری‌ها به خاطر خاموش شدن هواکش‌ها

البته سیدحسین موسوی‌نژاد، مدیرعامل اتحادیه مرغداران مرغ تخم‌گذار خراسان رضوی می‌گوید: متاسفانه شرکت برق نسبت به قطع برق مرغداری‌ها مغایر با جدول زمان‌بندی اقدام می‌کند؛ این در حالی است که برق برای مرغداری‌ها به مثابه اکسیژن است؛ چرا که تعداد زیادی مرغ در داخل محوطه‌ای بسته قرار دارند و هواکش‌های این سالن باید فعال باشد تا هوا با سرعت 2 متر در ثانیه در جریان باشد. وی می‌افزاید: اگر برق قطع شود، هیچ سیستمی برای ورود اکسیژن به سالن وجود ندارد و این مساله قطعا سبب تلفات طیور می‌شود. نکته قابل توجه آن است که اگر دمای محیط 40 درجه سانتی‌گراد است، گرمای محوطه نگهداری مرغ‌ها به دلیل تنفس طیور و حرارت کود آن‌ها حداقل 15 درجه بیشتر از محیط عادی است.

میزان مصرف برق حوزه کشاورزی چقدر است؟

به گفته صالحیان، کارشناس شرکت توزیع برق خراسان رضوی، در این استان (به جز مشهد و طرقبه- شاندیز) 58درصد مصرف انرژی برق مربوط به چاه‌های کشاورزی است و سهم دیگر استان‌ها در این زمینه کمتر است. او اظهار می‌کند: ما در هنگام فروش انشعاب به واحدهای تولیدی، توافق نامه و قراردادی مبنی بر همکاری در زمان پیک بار و مواقع اضطراری امضا می‌کنیم. ضمن اینکه در زمینه پرداخت خسارت برای صنایع و مشترکانی که انرژی برق برای آنها حیاتی است، آنها ابتدا ملزم به تهیه ژنراتور هستند تا مشکلی به وجود نیاید.

البته در همین مساله خرید و تامین ژنراتور برای مرغداری‌ها و دامداری‌ها چند مشکل وجود دارد؛ گرانی ژنراتورهای جدید و گازوئیلی بودن ژنراتورهای قدیمی و تامین سوخت آنها.

مهدوی، رئیس اتحادیه دامداران هم درباره استفاده از ژنراتور در هنگام قطع برق می‌گوید: از دولت انتظار داریم به واحدهای تولیدی در سطح کلان مجوز واردات ژنراتور مولد برق را بدهد. علاوه بر این، دولت بایستی تعرفه گمرکی این ژنراتورها را به صفر برساند و برای این مقوله ارز 4200 تومانی اختصاص دهد. این در حالی است که در شرایط فعلی برای ژنراتورهای مولد برق بازار سیاه ایجاد شده است.

هزینه 150 تا 200میلیون تومانی ژنراتور برای کشاورزان

پورمحمدی، یکی از کشاورزانی است که از قطعی برق و قیمت ژنراتورها گلایه دارد، او می‌گوید: تمامی کشاورزان و دامداران به دنبال ژنراتورهای مولد برق هستند تا از آن در مواقع قطعی برق استفاده کنند. این در حالی است که تهیه ژنراتورهای برق 150 تا 200 میلیون تومان هزینه دارد، حال با توجه به وضعیت خشکسالی، کاهش درآمد مزارع و... این مبلغ برای کشاورزان و دامداران بسیار بالا است و توجیه اقتصادی ندارد. متاسفانه جهاد کشاورزی هم در این حوزه هیچ‌گونه همکاری و حمایتی از کشاورزان و دامداران نکرده است.

90درصد مرغداری‌ها ژنراتور ندارند

موسوی‌نژاد هم دراین‌باره تصریح می‌کند: متاسفانه مرغداری‌ها زیرساخت لازم را برای تامین برق ندارند؛ به طوری که بیش از 90درصد مرغداری‌ها در استان ما مجهز به ژنراتور برق نیستند، آنهایی هم که مجهز به این سیستم هستند، ژنراتورهایی قدیمی دارند که با سوخت گازوئیل فعالیت می‌کند و برای تامین گازوئیل هم دچار مشکل می‌شوند؛ زیرا تامین این نوع سوخت نیازمند بوروکراسی‌های پیچیده اداری است. حال در صورت تامین سوخت گازوئیل، این ژنراتورها صرفا می‌توانند به مدت 1 ساعت برق سالن را تامین کنند.

مدیرعامل اتحادیه مرغداران مرغ تخم‌گذار خراسان رضوی اضافه می‌کند: مرغداری‌ها از زمان قطع برق، خسارت‌های بسیاری متحمل شده‌اند؛ بخشی از خسارات ناشی از تلفات و بخش عمده‌ای از آنها، ناشی از کاهش تولید بوده است. لذا تنها مطالبه ما از شرکت برق خراسان رضوی و مشهد این است که قطعی برق را به گونه‌ای مدیریت کنند که برق واحدهای طیور قطع نشود و در شرایط اضطرار هم، این اقدام با اطلاع قبلی و طبق همان برنامه اعلامی انجام بگیرد.

به گفته موسوی‌نژاد، اخذ تایید تلفات مرغ‌ها برای دریافت خسارت، نیازمند فرآیند پیچیده اداری است؛ از این رو، بسیاری از مرغداران از شکایت صرف‌نظر می‌کنند؛ اما واضح است که میزان خسارت وارده به این واحدها بسیار زیاد است. انتظار داریم که در شرایط اضطراری از تولیدکنندگان حمایت ویژه‌ای در قالب کمک‌های بلاعوض، وام قرض‌الحسنه و... انجام گیرد تا مرغدران بتوانند نسبت به خرید ژنراتورهای تولید برق به‌روز اقدام کنند؛ زیرا در وضعیت فعلی، هزینه تولید تخم مرغ به شدت افزایش یافته و مرغداران توانایی تجهیز واحدهای خود را ندارند.

هدررفت آب در بخش کشاورزی به‌خاطر قطعی برق

پورمحمدی درباره اثر قطعی برق بر آبیاری مزارع می‌گوید: قطعی برق چاه موتور هنگام آبیاری مزارع، وقتی که هنوز آب تمام مزرعه را فرا نگرفته و صرفا تا میانه زمین رفته، سبب تبخیر و هدررفت آب می‌‌شود. از طرفی، بسیاری از مزارع کشاورزی مجهز به استخر و سیستم آبیاری قطره‌ای و تحت فشار نیستند و این گونه خسارت‌ها بسیار محتمل است. او تصریح می‌کند: در سال‌های گذشته، کشاورزان خود به صورت داوطلبانه خواستار قطعی برق مزارع می‌شدند تا در مقابل، شرکت برق تخفیفی در هزینه برق مزارع‌شان اعمال کند؛ اما در سال جاری به بهانه تامین برق مصارف خانگی، ماینرها و...، برق واحدهای تولیدی نشانه گرفته شده است.

 این کشاورز اضافه می‌کند: تاکنون اعلام قطعی برق بخش کشاورزی دقیق نبوده است؛ به همین دلیل بسیاری از سردخانه‌های محصولات کشاورزی و دامی از کار افتاده و از این بابت خسارت‌های بسیاری متوجه کشاورزان و دامداران شده است؛ به طور مثال، شیر بسیاری از دامداران به دلیل قطعی بی‌موقع برق فاسد شده و موجب ضررهای فراوان به دامدار شده است.

سال 1402 اوج قطعی برق در کشور خواهد بود

یکی از نگرانی هایی که در قطعی برق واحدهای تولیدی و صنعتی وجود دارد، تشدید شدن این موضوع در سا‌ل‌های آینده است؛ به گفته امیرمهدی مرادی دبیر انجمن مدیران صنایع خراسان، سال 1402 اوج قطعی برق در کشور خواهد بود و از هم اکنون باید به فکر آینده باشیم. او می‌گوید: در مشهد کمتر از 450 فیدر برق وجود دارد که نمی‌توان در 150 فیدر دخالت کرد و فیدرهای باقیمانده باید تمام بار مصرف را تامین کنند. بنابراین، شرکت برق باید در نوع توزیع برقی که در هر فیدر پیاده می‌کند، برنامه‌ریزی داشته باشد. همچنین، برق دریافتی بسیاری از صنایع با میزان برق مسکونی یکسان است و هم از نظر صنعتی و هم مسکونی، برق آن‌ها ممکن است قطع شود و این باعث ضرر و زیان بیشتر آنها می‌شود.

شادمان، رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی مشهد هم بر لزوم سرمایه‌گذاری در حوزه برق تاکید می‌کند و می‌گوید: اگر دولت خود منابعی برای سرمایه‌گذاری ندارد، باید به راهکارهای مناسب برای جذب سرمایه‌گذاران بیندیشد. وی از متنوع‌سازی سبد عرضه و تغییر مدل تامین انرژی به عنوان یکی دیگر از راهکارها نام می‌برد و می‌گوید: کاهش تلفات و بهینه‌سازی مصرف برق هم از دیگر راهکارهاست.

لزوم اصلاح اقتصاد انرژی و تامین زیرساخت‌ها

در زمینه انرژی تجدیدپذیر خانگی در سال گذشته از سوی برخی معین‌های اقتصاد مقاومتی خراسان رضوی اقدام شد و در برخی شهرستان‌ها ورود به این موضوع اتفاق افتاد؛ اما اکنون دیگر ورود به این موضوع با توجه به قیمت‌های تضمینی مقرون به صرفه نیست 

لبافی، رئیس دبیرخانه شورای گفت‌وگوی خراسان رضوی می‌گوید: اگر برای بخش خصوصی این بستر فراهم شود که بتواند با تعرفه صفر ژنراتور را وارد کند و از آن سو، سوخت مورد نیاز برای این ژنراتورها تامین شود، می‌توان به این موضوع به عنوان یکی از پیشنهادهای اصلی برای حل این مشکل توجه کرد. دولت باید بسترسازی را در این زمینه انجام دهد.

از طرفی، به گفته شادمان رئیس کمیسیون انرژی اتاق مشهد، تا زمانی که اقتصاد انرژی ما اصلاح نشود، این مشکلات حل نخواهد شد. صنعتگر برای خط تولید خود سرمایه‌گذاری می‌کند؛ اما کسی برای بخش انرژی برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری نمی‌کند. از طرفی، با بخشی‌نگری در حوزه برق مواجهیم که این موضوع هم آزاردهنده است. امروز یک نیروگاه دو مگاواتی به خاطر بروکراسی و ضوابط سختگیرانه، امکان فعالیت ندارد.

وزارت نیرو باید توسعه زیرساخت‌ها را بسیار جدی بگیرد؛ نمایندگان مجلس هم باید در برنامه هفتم توسعه، منابع مالی برای این موضوع و اجرای ماده 25 قانون بهبود مستمر محیط کسب‌وکار در نظر بگیرند تا در صورت بروز هر گونه خسارت به واحدهای تولیدی، این آسیب‌ها جبران شود.