صنعت در آستانه خروج از مدار؟

الزام صنایع کوچک و بزرگ بر کاهش 50 و 90درصدی مصرف برق چه تاثیری بر بازار می‌گذارد؟

صنعت در آستانه خروج از مدار؟

«تعطیلی واحدهای صنعتی به خاطر قطع برق بر اشتغال، بازار و صادرات تاثیر می‌گذارد؛ اگر هم صادرات نداشته باشیم، ارزی به کشور وارد نمی‌شود تا بتوان برای واردات کالاهای اساسی هزینه کرد.» همین چند جمله فعالان اقتصادی نشان دهنده اوضاع نابسامان اقتصاد به‌خاطر قطع برق در هفته‌های اخیر و هفته‌های پیش رو است.

بنا به بخشنامه اخیر وزارت نیرو، صنایع سبک باید تا 50درصد میزان مصرف برق خود را کاهش دهند و این کاهش برای صنایع فولادی و سیمانی تا 90درصد است؛ به همین دلیل، این واحدهای بزرگ از 17تیرماه به مدت دو تا سه هفته تعطیل شدند؛ اما تعطیلی این واحدها تنها یک روی ماجراست و عواقبی که به دنبال دارد، روی دیگر ماجرا؛ با تعطیلی واحدهای سیمانی و فولادی، بازار برای تامین سیمان، میلگرد و آهن و... دچار مشکل می‌شود؛ در نتیجه، صنعت ساختمان آسیب می‌بیند؛ عرضه در بخش مسکن کاهش یافته و با افزایش تقاضا، بار دیگر شاهد افزایش قیمت مسکن خواهیم بود. در واقع، هرچند محصولات فولادی در بورس عرضه می‌شود و سیمان نیز قیمت مصوب دارد؛ اما نباید از تغییرات قیمتی آنها در بازار آزاد چشم‌پوشی کرد.

موضوع افزایش تقاضا و کاهش عرضه تنها به صنایع فولادی و سیمانی ختم نمی‌شود؛ زیرا با توجه به دستور کاهش 50درصدی مصرف برق صنایع کوچک، میزان تولید در سایر کارخانه‌ها هم کاهش می‌‎یابد و در نتیجه با کمبود انواع کالا از لوازم خانگی گرفته تا مواد غذایی و لبنی، پوشاک و... مواجه خواهیم شد.

نکته دیگر، درباره تولید لوازم بهداشتی و پزشکی است؛ شنیده می‌شود به خاطر قطع برق، میزان تولید کپسول‌های اکسیژن در خراسان رضوی در واحدهای سازنده این کالا رو به کاهش است؛ این اتفاق در پاندمی کرونا خطرناک است و عواقب نامطلوبی در حوزه سلامت به دنبال خواهد داشت.

کمبود کالا و ارز، نتیجه قطع برق صنایع

حسین محمودی خراسانی، نایب رئیس اتاق بازرگانی خراسان رضوی می‌گوید: قطعی برق برای واحدهای تولیدی و صنعتی، چالش‌های جدی رقم می‌زند و روند تولید را متوقف می‌سازد. در شرایط موجود، به همین میزان بسنده کرده‌ایم که لااقل قطعی طبق برنامه و با اعلام قبلی انجام شود. وی چالش تداوم روند موجود را اثرپذیری بازار از قطعی‌های موجود عنوان می‌کند و می‌افزاید: توقف تولید به معنای کاهش ورود کالا به بازار مصرف، رشد بهای کالا به واسطه عدم کفایت در قبال تقاضا و زیان مصرف‌کننده خواهد بود. پیش‌بینی تبعات این روند دشوار نیست و امیدواریم تصمیم‌گیران و تصمیم‌سازان هم بدان توجه داشته باشند.

محمودی متذکر می‌شود: واحدهایی که تولید زنجیره‌ای دارند، در صورت قطع برق دچار مشکلات بیشتری می‌شوند؛ چون برای بازگشت به حالت ثابت و ازسرگیری تولید، چه بسا 12 ساعت تا یک روز زمان نیاز باشد. در این وضعیت، هم ماشین‌آلات این واحدها و هم مواد اولیه صدمه می‌بیند و در نهایت به زنجیره تولید آسیب وارد می‌شود.

نایب رئیس اتاق بازرگانی خراسان رضوی معتقد است که در روند تعطیلی تولید به خاطر قطع برق، واحدهای تولیدکننده صادرات‌محور با از دست دادن بازارهای هدف خود، خسارت مضافعی را متحمل می‌‎شوند. او می‌گوید: نکته اینجاست که این واحدها درباره اجرا نشدن تعهداتشان، چه استدلالی باید برای مشتریان خارجی خود بیاورند؟ واحدی که دو سال تلاش کرده تا بازار خارجی را به دست آورد، با این روند تعطیلی تولید، به راحتی مشتریانش را از دست می‌دهد؛ زیرا مشتریان کالا در کشورهای هدف معطل نمی‌مانند تا گره کار تولیدکننده ایرانی گشوده شود و به سرعت شرکتی رقیب دیگری را جایگزین می‌کنند. برای جبران این خسران و بازیابی آن بازار، باید دست کم 5 سال تلاش کنیم تا اطمینان مشتری را دوباره جلب کنیم.

محمودی خاطرنشان می‌کند: صادرات غیرنفتی می‌تواند ارزآور باشد و اگر با از دست دادن بازارهای هدف، نتوانیم ارز مورد نیاز را از طریق صادرات این مواد تامین کنیم، این بخش لطمه‌ای جبران ناپذیر خواهد خورد.

یک چهارم برق مشهد را صنایع مصرف می‌کنند

«برق مشهد جدا از خراسان رضوی است و سهم برق مصرفی این کلانشهر بیشتر از استان است.» سیده معصومه مرادی، مدیر دفتر مدیریت مصرف و کنترل پیک بار شرکت توزیع برق مشهد، با بیان این نکته می‌گوید: یک میلیون و 300هزار مشترک خانگی در این کلانشهر داریم و سهم مصرف مشترکان صنعتی ما از 1600 مگاوات، 400 تا 450 مگاوات است و 40 مگاوات هم سهم بخش کشاورزی است؛ اما در استان 60درصد مصرف برق مربوط به بخش کشاورزی است.

براساس تبصره 3 ماده 3 بخشنامه هیات وزیران، شهرک‌های صنعتی از قطع برق مستثنی هستند؛ اما با توجه به مشکلات موجود، خاموشی 50درصدی برای آنها هم اتفاق می‌افتد.

به گفته جعفر فرشچی معاون شرکت شهرکهای صنعتی خراسان رضوی، صنایع مستقر در شهرک‌های این استان از ابتدای خردادماه با قطعی‌ها به شدت دچار مشکل شده‌اند. وی با بیان اینکه زمان قطع برق در شهرک‌ها از 12 ظهر شروع می‌شود و تا 8 و 9 شب ادامه دارد، تصریح می‌کند: اگر با این روند پیش برویم، قطعا در تولید و اقتصاد دچار مشکل خواهیم شد. مسوولان باید برای این موضوع فکری اساسی کنند؛ زیرا این مشکل ممکن است مدت‌دار باشد و با توجه به اینکه در زمستان صنایع دچار مشکل کمبود گاز می‌شوند، وضعیت تولید در سال جاری مطلوب نخواهد بود. بنابراین، ضروری است نسبت به کاهش خاموشی‌های برق در شهرک‌های صنعتی اقدام شود و حتی تا حد ممکن خاموشی در شهرک‌ها اتفاق نیفتد؛ زیرا مصرف برق در شهرک‌ها به خاطر متمرکز بودن واحدها، چندان زیاد نیست. از طرفی، به خاطر مستثنی شدن شهرک‌ها در بخشنامه هیات وزیران از قطعی برق، باید نگاهی ویژه به آنها داشت.

محمد خوشحال، مدیرعامل شهرک صنعتی ماشین‌سازی مشهد هم می‌گوید: از ابتدای خرداد، هر روز شاهد قطع برق بودیم و مدت زمان قطعی‌ها کم و زیاد شده است؛ البته طی جلسه‌ای که با مسوولان توزیع برق مشهد داشتیم، مقرر شد از هفته جاری قطع برق شهرک‌های صنعتی به حداقل ممکن برسد. عوامل مختلفی در این کاهش قطعی‌ها موثر است؛ شاید اولین دلیل، کاهش دما در هفته گذشته باشد، تعطیلی ادارات در روز پنجشنبه و اندک کاهش بار مصارف خانگی و کاهش بیشتر برق مصرفی صنعت نیز در این زمینه تاثیرگذار است. از طرفی، برخی نیروگا‌ه‌ها در روزهای گذشته وارد مدار شدند و به تولید برق کمک می‌کنند.

هر واحد صنعتی باید یک دیزل برق داشته باشد

نکته اینکه، صنعت برق برای جلوگیری از خسارت‌های ناشی از قطع برق به واحدهای تولیدی توصیه کرده که ژنراتور و دیزل برقی داشته باشند تا از برق اضطراری استفاده کنند.

معاون شرکت شهرک‌های صنعتی خراسان رضوی با بیان اینکه برخی از شهرک‌های صنعتی دارای دیزل هستند و برخی نه، به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: هر واحد باید یک دیزل داشته باشد تا در زمان قطعی برق و مشکلات ناشی از کمبود برق، بتواند از آن استفاده کند. اگر واحدی تشخیص دهد که قطع نشدن برق برای حتی یک ساعت برای آن بسیار مهم است، باید امکانات داشته باشد. برخی واحدها به خاطر از بین رفتن مواد اولیه در شرایط حساس‌تری هستند؛ اما برخی‌ها پس از اتصال برق، روند تولید خود را از سر می‌گیرند و مشکلی ندارند.

مسیر طولانی تامین ژنراتور

اما صنعتگران اذعان می‌کنند که وظیفه اصلی تامین برق برای بخش تولید برعهده دولت است و آنها نباید در کنار تمام مشکلات ریز و درشتی که با آن دست و پنجه نرم میکنند، دغدغه چنین موضوعی را هم داشته باشند.

محمودی، نایب رئیس اتاق بازرگانی خراسان رضوی با بیان اینکه اولویت هر واحد تولیدی این است که در وهله نخست، مواد اولیه، ماشین‌آلات، فرمولاسیون و سرمایه در گردش داشته باشد و آنها را به روز کند، می‌گوید: تامین برق باید از سوی وزارت نیرو صورت بگیرد، اگر اولویت ما در راه‌اندازی کارخانه تامین برق باشد، احتمالا در زمستان هم باید گاز تامین کنیم. سرمایه‌گذار برای تاسیس واحد صنعتی به زیرساخت‌هایی از قبیل انرژی نیاز دارد تا بتواند کارش را آغاز کند و دولت در تامین این زیرساخت‌ها، ماموریت دارد.

وی البته خاطرنشان می‌کند: برخورداری از ژنراتور در واحدهای صنعتی خوب است؛ اما به طور مثال، ژنراتور 900 کیلوواتی جوابگوی نیاز یک واحد در هنگام قطعی برق نیست و تامین ژنراتوری با قدرت بیشتر، حداکثر 6 ماه به طول می‌انجامد.

محمودی با انتقاد از ضعف برنامه‌ریزی و اقدام در حوزه تولید برق، عنوان می‌کند: منصفانه نیست که تبعات ناشی از ضعف عملکرد مسئولان در پیش‌بینی و تامین نیاز مصرف برق کشور، امروز دامن‌گیر بخش تولید و صنعت شود و خسارتش را فعالان اقتصادی بپردازند.

شهرک‌های صنعتی برای جبران قطع برق چه می‌کنند؟

اتفاقات امسال و بحرانی که در حوزه برق شاهدیم، نشان میدهد که سرمایه‌گذاری در این زمینه نیازمند اقداماتی اورژانسی و فوریتی از سوی دولت است. دولت با زمینه‌سازی برای سرمایه‌گذاران می‌تواند در تولید برق بیشتر به ویژه برق تجدیدپذیر کمک کند.

خوشحال، مدیرعامل شهرک صنعتی ماشین سازی مشهد درباره امکانات برقی واحدهای مستقر در این شهرک  ابراز می‌کند: تا سال گذشته تعداد کمی از واحدها دارای دیزل ژنراتور بودند؛ اما از خرداد ماه بسیاری از واحدها این وسیله را تهیه کردند تا با روشن کردن برق اضطراری در هنگام قطعی‌ها، از نابودی مواد اولیه خود در حین تولید و قطعی برق، جلوگیری کنند. بسیاری از واحدها هم در فکر تهیه دیزل ژنراتور هستند.

فرشچی، معاون شرکت شهرک‌های صنعتی خراسان رضوی هم در پاسخ به این سوال که این شرکت چه برنامه‌ای برای بهبود زیرساخت‌های برقی شهرک‌ها در نظر دارد، می‌گوید: در حال حاضر مطالعات لازم برای استقرار واحدهای تولید برق از منابع تجدیدپذیر در شهرک‌های صنعتی و ایجاد شهرک‌ها و نواحی صنعتی تخصصی انرژی خورشیدی در حال انجام است تا با چنین مسکّن‌هایی، به سیستم شبکه برق کمک کنیم و از میزان خاموشی‌ها کاهش یابد. وی می‌افزاید: سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی کشور در این قضیه ورود کرده و در حال جمع‌آوری اطلاعات از کل شهرک‌های صنعتی استان‌هاست تا ابلاغیه‌های لازم را صادر کند. اگر مطالعات سریع‌تر انجام شود و بستر مهیا باشد، می‌توان در اجرای برنامه‌ها سریع‌تر اقدام کرد؛ اما از سویی، این کاری جدید است و باید تمام جوانب را درنظر بگیریم تا در نهایت با کمک به توانیر، در نهایت به بخش صنعت کمک شود.

امکان احداث نیروگاه کوچک در شهرک ماشین‌سازی

خوشحال هم در پاسخ به این سوال که «آیا برنامه‌ای برای جذب سرمایه‌گذاران برای اقدام در زمینه تاسیس نیروگاه‌های خورشیدی در شهرک ماشین‌سازی دارید»، تصریح می‌کند: ما در شهرک‌های صنعتی توان احداث نیروگاه را نداریم؛ نیروگاه خصوصی نیازمند سرمایه‌گذاری است و شهرک‌ها فقط می‌توانند در زمینه کاهش بار مصرف و هماهنگی و تبادل نظر در برنامه‌های قطعی شرکت برق عمل کنند. با این حال، برای جذب سرمایه تلاش می‌کنیم؛ این کار شروع شده است و صحبت‌هایی در هیات مدیره شهرک و مجموعه‌های صنعتی انجام شده است. به نظر می‌رسد شهرک ماشین‌سازی امکان احداث نیروگاهی کوچک را دارد و حتی میتوان تولیدات این نیروگاه را به شرکت برق فروخت؛ اما اجرا شدن این فکر نیازمند طرح مطالعاتی دقیق و برنامه ریزی مطلوب در کنار امکانات زیربنایی است. باید بدانیم زمین استقرار این نیروگاه و پنلهای خورشیدی کجا باشد تا بتوان برق تولیدی را سریعتر به شبکه منتقل کرد. از طرفی، هزینه سرمایه گذاری را باید بررسی کرد. به همین دلیل عملیاتی شدن این موضوع نیازمند زمان است.

مدیرعامل شهرک صنعتی ماشین سازی مشهد اضافه می‌کند: دولت میتواند هم با اختصاص زمین و هم اختصاص ارز برای واردات قطعات مورد نیاز احداث نیروگاه خورشیدی و بادی و راه اندازی پنلها به ما کمک کند. هر دو بخش باید با کمک یکدیگر این مشکل را حل کنند و نمیتوان فقط روی کاغذ از حمایت گفت.

استفاده از دیزل برای تامین برق واحدهای بزرگ بی فایده است

البته موضوع تامین دیزل و ژنراتور برای تامین برق صنایع در زمان قطعی، شامل حال واحدهای بزرگ فولادی و سیمانی نمی‌شود؛ زیرا آنها جزو صنایع انرژی بر هستند و امکان استفاده از برق اضطراری و ژنراتور برای آنها چندان میسر نیست.

به گفته حسین احمدی سلیمانی، رییس کمیسیون معدن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی خراسان رضوی، صنایع فولادی به دلیل داشتن کوره، مصرف برق بسیار دارند، به همین علت اغلب صاحبان این واحدها اقدام به راه اندازی نیروگاه می کنند؛ اما برق تولیدی خود را باید به شبکه سراسری برق ارسال کنند. او البته خاطرنشان میکند: احداث نیروگاه توسط واحدهای فولادی شامل واحدهای فولادی خراسان رضوی نمی شود و واحدهای فولادی شرکت چادرملو و ذوب آهن اصفهان برای ایجاد نیروگاه اقدام کرده اند.

به گزارش ایرنا، احمدی سلیمانی در پاسخ به علت ورود نکردن صنایع سیمانی و فولادی خراسان رضوی به ساخت نیروگاه می‌گوید: مشوق های دولت در این زمینه کافی نیست و با توجه به رویه موجود و نرخی که برای برق تولیدی نیروگاه‌ها در نظر گرفته می‌شود، برای سرمایه‌گذار توجیه اقتصادی وجود ندارد. دولت باید حمایت‌های خود را از سرمایه‌گذاران در احداث نیروگاه افزایش دهد.

احمدی سلیمانی می‌گوید: مصرف عمده برق در واحدهای سیمانی، مربوط به بخش کوره است که در شرایط کنونی به دلیل مصرف زیاد، برق آن قطع است اما این صنایع می توانند با استفاده از ذخیره کلینکر خود، قسمت آسیاب را به کار انداخته و همان حداقل ۱۰ درصد مصرف برق روزانه را داشته باشند یا برای قسمت حمل و بارگیری خود از چند مگاوات برق اضطراری استفاده کنند؛ اما قسمت اصلی مصرف برق در واحدهای فولادی، بخش ذوب است که به دلیل مصرف زیاد برق، این قسمت تعطیل است و واحدهای فولادی استان در شرایط کنونی فعالیت خود را تعطیل کرده‌اند.

لزوم حذف یارانه انرژی

یکی از راهکارهای برخی کارشناسان و فعالان اقتصادی برای بهبود وضعیت مصرف برق در کشور، حذف یارانه انرژی و اخذ هزینه واقعی برق از مصرف‌کنندگان است؛ بدین ترتیب، دخل و خرج صنعت برق متعادل می‌شود و مابه‌التفاوت این بخش در قالب یارانه از طریق نهادهای حمایتی در اختیار خانوارهای کم بضاعت قرار می‌گیرد؛ اما رویه کنونی در مصرف انرژی به ویژه برق و یارانه اختصاص یافته به آن، نه مصرف را اصلاح خواهد کرد و نه شعارهای حمایت از تولید را محقق می‌کند.

 دنیای اقتصاد