چکش‌کاری شاخص‌های تعیین کارآفرینان برتر

در تازه ترین نشست دبیرخانه شورای گفتگوی دولت و بخش خصوصی خراسان رضوی بررسی شد:

چکش‌کاری شاخص‌های تعیین کارآفرینان برتر

 

نوزدهمین نشست دبیرخانه شورای گفتگوی دولت و بخش خصوصی خراسان رضوی به بررسی تازه ترین نتایج و اقدامات صورت گرفته نهادهای متولی در رابطه با احصاء شاخص های رتبه بندی کارآفرینان برای اخذ کارت‌های طلایی، نقره ای و برنزی اختصاص داشت.

به گزارش روابط عمومی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی؛ «علی اکبر لبافی»، رئیس این دبیرخانه در ابتدای این نشست گفت: صفر تا صد موضوع تعیین شاخص‌های رتبه بندی کارآفرینان خراسان رضوی در کارگروهی کارشناسی و مقرر شد تا سامانه‌ای برای انجام ارزیابی‌های لازم در تعیین آن طراحی شود. در بخشی از کار طی چند ماه گذشته، به شاخص‌هایی برای این سامانه دست یافتیم و بخشی از آن‌ها ارائه و نقطه نظراتی مطرح گردید و امروز تغییر و تحولات جدید این شاخص‌ها از سوی کارشناسان ایران خودرو مطرح خواهد شد تا بار دیگر نقطه نظرات مسئولان تشکل‌ها و سازمان‌های دولتی ذی‌ربط را جویا شویم.

وی خاطرنشان کرد: اگرچه کار نواقص و اشکالاتی خواهد داشت، اما سعی می‌کنیم برای هر بن‌بستی راه عبوری بیابیم. رتبه‌بندی کارآفرینان و تعیین شاخص‌ها برای این موضوع کار بزرگی است برای قریب به یک دهه، استان خراسان رضوی به دنبال اجرایی کردن آن بوده است. بر همین اساس، باید با رویکردی اصلاحی و توامان تاکید بر همدلی‌ها، این موضوع را پیگیری کنیم.

لبافی با بیان اینکه در تعیین و تببین شاخص‌های ابتدایی، از مولفه‌های ارزیابی وزارت کار و اتاق ایران در تعیین کارآفرینان برتر بهره جستیم، تصریح کرد: آن شاخص‌ها دارای مولفه‌های مختلفی بود و نتوانستیم به برخی اطلاعات لازم در خصوص آن‌ها دست پیدا کنیم و به همین دلیل آن بخش از اطلاعات که دست یافتنی نیست، در این سامانه باید اصلاح یا حذف شوند.

وی ادامه داد: ما به دنبال بر زمین گذاشتن کار نیستیم و معتقدیم کار ایجاد سامانه برای رتبه بندی کارآفرینان باید صورت پذیرد و در آینده و در صورت لزوم، اصلاحاتی روی آن انجام خواهیم داد. رتبه بندی کارآفرینان استان کار بزرگی است و باید با همدلی به شاخص‌های لازم برای این مهم دست یابیم؛ انتقاد کردن بسیار ساده است اما پیشنهاد اصلاحی ارزنده تر خواهد بود و باید با نگاه جمعی و اصلاحی موضوع را دنبال کنیم زیرا چاره ای جز این نداریم.

رئیس دبیرخانه شورای گفتگوی دولت و بخش خصوصی استان تاکید کرد: به هیچ وجه نمی‌توان گفت این سامانه بدون اشکال است اما به مرور باید آن را اصلاح نمود تا ارزیابی مطلوبی صورت بگیرد.

*رتبه بندی کارآفرینان باید در سامانه و به دور از اعمال سلیقه اشخاص باشد

در ادامه تریبون در اختیار کارشناس ایران خودرو قرار گرفت تا به ارائه شاخص‌های پیشنهادی برای رتبه بندی کارآفرینان بپردازد.

رضا جوانشیر، مسئول تحول و تعالی ایران خودرو خراسان در همین رابطه گفت: رتبه بندی کارآفرینان موضوعی بسیار حساس و پیچیده است. مدل‌های زیادی برای ارزیابی کارآفرینان وجود دارد که از جمله آن‌ها میتوان به فرآیند تعیین دارندگان جایزه ملی تعالی سازمانی (EFQM)، جایزه ملی مدیریت مالی ایران، جایزه تعالی منابع انسانی، رتبه بندی شرکت‌های برتر ایران (IMI- 100 سازمان مدیریت صنعتی) و... اشاره کرد اما شاخص‌های مدنظر ما در این ارزیابی‌های مذکور وجود نداشت. هدف این است که رتبه بندی کارآفرینان استان به صورت سیستمی و براساس سامانه صورت بگیرد تا سلیقه اشخاص در این رتبه بندی دخیل نباشد.

وی افزود: براین اساس مدلی را طراحی کردیم و سعی ما بر این بود تا نیازها را در این مدل تعریف شوند. نخستین گام در این مدل این است که سازمان‌هایی که قرار است وارد این فرآیند شوند، براساس گروه بندی از هم مجزا شوند. پیشنهاد ما برگرفته این است که گروه‌ها را براساس نوع کسب و کار خود دسته بندی کنیم و سازمان‌ها را نیز از نظر ابعاد در دو مدل کوچک و متوسط، و بزرگ تعریف می‌کنیم. منظور از سازمان‌های کوچک و متوسط در این دسته بندی، سازمان‌هایی با تعداد کارکنان کمتر از 150 نفر و سازمان‌های بزرگ با تعداد کارکنان 150 نفر یا بیشتر است. گروه‌های کسب و کار نیز شامل کشاورزی، صنعت و خدمات است که کسب و کارهای گوناگون را در خود جای می‌دهد.

*تعیین شاخص‌های ارزیابی، پُرچالش ترین موضوع در ایجاد سامانه است

جوانشیر از تعیین شاخص‌های ارزیابی به عنوان وقت‌گیرترین و پُرچالش ترین موضوع در ایجاد سامانه نام برد و گفت: اینکه چه شاخص‌هایی را در این رتبه‌بندی لحاظ کنیم مهم است؛ در این نرم افزار فرمی را تعریف خواهیم کرد که می‌تواند مشخص کند شاخص‌ها با چه تعریفی در ارزیابی استفاده شوند و کمّی یا کیفی بودن آن شاخص نیز مشخص باشد.

وی به مولفه‌های «کمّی و قابل محاسبه» و «کیفی و توصیفی» به عنوان دو دسته از شاخص‌های این ارزیابی اشاره و تصریح کرد: می‌توانیم برای محاسبه شاخص‌ها فرمول و پارامترهایی تعریف کنیم تا برای ارزیابی، تبدیل به مقدار شود و یا از همان ابتدا مقدار هر شاخص تعیین گردد.

مسئول تحول و تعالی ایران خودرو خراسان افزود: در این میان، یکی از بحث‌های پایه ای بحث رقم شاخص است؛ این ارقام باید تعیین گردد و تعیین اینکه این اعداد باید توسط یک سازمان تعریف شود یا خیر، مدنظر ماست.

وی با بیان اینکه شروع این مدل با خوداظهاری خواهد بود، متذکر شد: اولین گام در ارزیابی سازمان‌ها با خوداظهاری است؛ بنابراین فرآیند ارزیابی کارآفرینان نیز از هنگام وصول اظهارنامه به دست ارزیابان آغاز می‌شود و در این زمان، فرد و سازمان تعیین کننده امتیاز شاخص‌ها، باید تایید لازم را انجام دهد.

جوانشیر در تعریف فرآیند ثبت و ارزیابی این نرم افزار بیان کرد: در فرآیند ثبت نرم‌افزار مذکور، 10گام وجود دارد و این قدم‌ها شامل ثبت نام اولیه و انجام کنترل‌های لازم، ورود متقاضی، ثبت اطلاعات شاخص های تعیین شده با توجه به گروه بندی، انجام کنترل های سیستمی و تعیین شاخص های نیازمند تایید، ارجاع به نماینده فرد یا سازمان تایید شده، جمع بندی امتیازات و رتبه بندی متقاضیان، ارجاع اطلاعات متقاضیان برتر به مراجع خاص و اخذ و ثبت نظرات، بازدید از محل متقاضی و ثبت تاییدیه و نتایج در صورت نیاز، رتبه بندی نهایی متقاضیان و ارجاع به کمیته راهبری و اجماع در خصوص متقاضیان برتر است.

*نحوه ارزیابی کارآفرینان در شاخص های کمّی و کیفی

وی درباره نحوه محاسبه امتیازات شاخص های کمی گفت: شاخص های کمی مقدار و عددی دارد که براساس آن امتیاز داده می شود؛ اگر میانگین رشد بخش مدنظر در ارزیابی کمتر از 50درصد باشد، هیچ امتیازی نخواهد داشت. برای میانگین رشد بیش از 50درصد و کمتر از 70درصد، 10امتیاز منظور خواهد شد. برای رشد بیشتر از 70درصد و کمتر از 90درصد، 20 امتیاز اعمال می شود و برای رشد بیش از 90درصد رشد، 80 امتیاز منظور خواهد شد. همچنین، بخشی که سه دوره، روندی مطلوب داشته باشد نیز بقیه 20 امتیاز را نیز دریافت خواهد کرد.

جوانشیر درباره نحوه محاسبات شاخص‌های کیفی نیز اظهار کرد: چون این شاخص براساس خوداظهاری است؛ پنج حالت درنظر خواهیم گرفت. برای آیتم «نظری ندارم»؛ صفر امتیاز، برای آیتم «نیاز به بهبود قابل ملاحظه» 25امتیاز، برای آیتم «خوب عمل می‌کنیم اما نیاز به بهبود داریم» 50 امتیاز، برای «اعتقاد داریم که در این زمینه بسیار خوب هستیم» 75 امتیاز و برای «می‌توانیم ثابت کنیم که عملکرد خوبی داریم» 100امتیاز درنظر گرفته خواهد شد که البته این خوداظهاری‌ها راستی آزمایی می‌شود و تنها به پاسخ کارآفرینان اکتفا نخواهیم کرد.

قاسم کیومرثی، رئیس اداره فلزی سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی پس از توضیحات جوانشیر، تریبون را در اختیار گرفت و متذکر شد: در خصوص اندازه سازمان بهتر است واحدهای صفر تا 50 کارمند به عنوان واحد کوچک، دارای 50 تا 150 کارمند به عنوان سازمان متوسط و بیش از 150 کارمند در جایگاه سازمان بزرگ، تعیین شوند. در گروه بندی های بنگاه های اقتصادی هم می توان از گروه بندی وزارت صمت که دقیق‌تر و علمی‌تر است، استفاده کرد.

وی اظهار کرد: تعدادی از شاخص‌ها قابلیت فرمولی کردن دارند تا براساس آن فرمول امتیازات منظور شود اما برای معیارهایی که قابلیت فرمول بندی ندارد، باید راستی آزمایی صورت بگیرد تا ارزیابی درست و دقیقی داشته باشیم.

*مزایای واحدهای کوچک و بزرگ دارنده کارت طلایی متفاوت است؟

امیرمهدی مرادی، دبیر انجمن مدیران صنایع خراسان نیز بیان کرد: این پرسش مطرح است که آیا کوچک، متوسط و یا بزرگ بودن واحد در اینکه چه نوع کارتی دریافت خواهد کرد، اثرگذار است؟ آیا واحد کوچکی که با 50 کارگر کارت طلایی دارد، با یک واحد بزرگ صنعتی دارای کارت طلایی از مزایای یکسانی برخوردار می‌شوند؟ این‌ها باید در تعاریف ارزیابی و مشخص گردد.

وی افزود: در تعیین میانگین رشد و ارزیابی ها در این زمینه، تعداد واحدها باید زیاد باشد تا ارزیابی مطلوبی صورت بگیرد؛ مثلا در بحث قطعات خودرو شرکت هایی با تولید مشابه باید وجود داشته باشد تا بتوان عملکرد آن ها را مقایسه کرد؛ اما در برخی از حوزه ها مثل تولید قهوه در استان فقط یک واحد وجود دارد.

مرادی تصریح کرد: در تعریف شاخص ها ممکن است برخی از تشکل ها ارزیابی هایی را انجام داده باشند و می توان بخش هایی از این کار را به تشکل مربوطه سپرد.

وی درباره راستی آزمایی و بازدید میدانی واحدها نیز تاکید کرد: ما در انتخاب برندهای برتر استان به این نتیجه رسیده ایم که برخی از واحدها مستندسازی می کنند و ممکن است برای رتبه‌بندی ها هم واحدهایی که مدعی برخورداری از شرایط لازم هستند، مستندسازی کرده باشند. بنابراین باید مراقب این موضوع باشیم.

*امکان استفاده از اطلاعات ثبت شده واحدها در سازمان ها

محمد امین بابایی، مدیر کارآفرینی و اشتغال اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان نیز اظهار کرد: در بحث تعیین اندازه واحد، باید آن ها را باهم مقایسه کرد. از طرفی، اطلاعاتی که از واحدها اخذ می شود باید برای دوره ای سه تا چهار ساله باشد و می توان از لیست اداره کل مالیاتی نیز در میانگین‌گیری بهره گرفت. همچنین برای راستی آزمایی و اعتبارسنجی خوداظهاری‌ها، باید از اطلاعات قبلی واحد در سازمان ها استفاده کرد.

وی تاکید کرد: لازم است برای راستی آزمایی خوداظهاری واحدها، بازدیدهای میدانی صورت بگیرد تا مواردی که کارافرین خود منظور نکرده است، به دست آید. ما در اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی خراسان رضوی از 62 واحد برای تعیین کارآفرین برتر بازدید میدانی به عمل آوردیم که 30 واحد مربوط به بخش صنعت بود و این بازدیدها ظرف یک ماه صورت گرفت.

بابایی یادآور شد: برای انتخاب کارآفرینان برتر حدود 250 ثبت نام انجام شد که بعد از مرحله داوری‌ها، 60 طرح به مرحله بازدید میدانی رسید.

وی افزود: در 5 سال اخیر که در حال ارزیابی هستیم به خاطر فیلترهایی که در مسیر ارزیابی وجود دارد، اعتراضی وجود نداشته است.

*توجه به عملکرد اجتماعی کارآفرینان در رتبه بندی

نرجس خوش زبان، کارشناس دبیرخانه شورای گفتگوی دولت و بخش خصوصی خراسان رضوی نیز در همین خصوص اظهار کرد: طی سه سال اخیر در حال بررسی موضوع رتبه بندی کارآفرینان هستیم؛ نخستین نکته ای که باید به آن توجه کرد، این است که امتیازاتی که برای کارآفرینان در راستای اخذ کارت‌های طلایی، نقره ای و برنزی در نظر می‌گیریم، با ارزیابی‌های برند برتر و کارآفرین برتر متفاوت است؛ زیرا اگر کارآفرینی به لحاظ اجتماعی قابل دفاع نباشد، نمی‌توان به طور مثال نام خیابانی را برای او درنظر گرفت.

وی ادامه داد: بنابراین در این شاخص ها باید مسائل اجتماعی را مدنظر قرار داد و به فرمولی برای ارزیابی ها دست پیدا کنیم تا بیشترین ارزیابی توسط نرم افزار صورت بگیرد و نه از طریق بازدید میدانی. نکته دوم در این ارزیابی ها این است که تعیین کنیم راستی آزمایی ها چگونه صورت بگیرد و نکته سوم جلوگیری از طولانی تر شدن روند ارزیابی هاست.

خوش زبان تصریح کرد: در وهله نخست باید ببینیم آیا ارزیابی ها قابل فرمول بندی هست یا خیر؟ دوم اینکه درصورت راستی آزمایی، لازم است ساز و کار بسیار قدرتمندی تعریف کنیم و نکته سوم اینکه توجه داشته باشیم که به چه مستنداتی برای انجام راستی آزمایی نیاز داریم؟

لبافی، رئیس دبیرخانه شورای گفتگوی دولت و بخش خصوصی خراسان رضوی نیز در همین خصوص توضیح داد: کلیات کار در این ارزیابی و اینکه ورود اطلاعات چگونه آغاز شود و حتی نحوه میانگین گیری اعداد و امتیازات تصویب شده است. ما تلفیقی از ارزیابی های اتاق ایران و وزارت کار در تعیین کارآفرین برتر را انجام دادیم و سپس نکاتی به آن اضافه کردیم؛ لذا پایه کار همین پایه ای است که برای انتخاب کارآفرینان صورت میگیرد ولی با توجه به رویکرد استان در رتبه بندی کارآفرینان، عدد 100 برای امتیازات ویژه تعیین شد تا مازاد بر عدد کل منظور گردد.

*شاخص های مولفه های ارزیابی کارآفرینان

جوانشیر، مسئول تحول و تعالی ایران خودرو خراسان بار دیگر توضیحاتی درباره نحوه ارزیابی میانگین رشد هر واحد ارائه و اظهار کرد: ما میانگین رشد هر واحد را با میانگین رشد یک گروه ارزیابی و مقایسه خواهیم کرد.

وی درباره مولفه اندازه و رشد شرکت به عنوان یکی از شاخصهای کمی ارزیابی واحدها گفت: در این مولفه؛ ارزش افزوده، فروش، رشد اشتغال و تعداد محصولات جدید به عنوان شاخص مدنظر است.

جوانشیر تصریح کرد: در مولفه بهره وری نیز شاخصهایی چون بهره وری کل، بهره وری نیروی کار و بهره وری سرمایه منظور خواهد شد.

علی یگانه، مدیر سرمایه گذاری جهاد کشاروزی استان نیز گفت: ما در سازمانها گاها کارمند نمونه معرفی میکنیم اما در ارزیابی سالانه، آن فرد جزو افراد متوسط است. بنابراین پیشنهاد میکنم کسانی که ارزیابی کارآفرینان را انجام میدهند، کارشناس باشند. البته در بخش کشاورزی به نظر میرسد این رقابت به درستی صورت نگیرد و پیشنهادم این است که با توجه به ارتباط هر فعال اقتصادی با یک سازمان و ارگان، برآیند نظر سازمانها درباره آن شخص نیز مدنظر قرار گیرد.

لبافی در پاسخ به یگانه تاکید کرد: ایجاد سامانه رتبه بندی کارآفرینان برای ما یک اصل است و نمیتوان آن را حذف کرد زیرا سطح وسیعی از کارآفرینان وجود دارد که باید اطلاعات آنها در سامانه ثبت گردد.

بابائی، مدیر کارآفرینی و اشتغال اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان نیز اظهار کرد: به نظر میرسد سامانه با فرمول نویسی میتواند کار داوران را در محاسبات آسانتر کند و بخشی که نیاز است داوری شود، از این طریق به خوبی انجام گیرد.

خوش زبان نیز اظهار کرد: در شاخصهای کمی رشد بخش مربوطه درنظر گرفته شده است؛ لذا ابتدا متقاضیان باید همه اطلاعات خود را بارگزاری کنند و براساس آن اطلاعات ارزیابی شوند اما ممکن است در هر سال اطلاعات متفاوت باشد و نباید این موضوع را نادیده گرفت.

لبافی گفت: ما منکر وجود ایرادات در این کار نیستیم اما کار باید آغاز گردد و در صورت وجود اشکال، باید در سالهای آتی آنها را برطرف کرد.

گفتنی است؛ ادامه دستور کار این نشست به دلیل طولانی شدن روند بررسی ها به جلسه ای دیگر موکول شد.